Metadaten

Wolgast, Eike [Editor]; Seebaß, Gottfried [Editor]; Heidelberger Akademie der Wissenschaften [Editor]; Kirchenrechtliches Institut der Evangelischen Kirche in Deutschland [Editor]; Sehling, Emil [Bibliogr. antecedent]
Die evangelischen Kirchenordnungen des XVI. Jahrhunderts (12. Band = Bayern, 2. Teil): Schwaben: Reichsstädte Augsburg, Dinkelsbühl, Donauwörth, Kaufbeuren, Kempten, Lindau, Memmingen, Nördlingen, Grafschaft Oettingen-Oettingen — Tübingen: J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), 1963

DOI Page / Citation link: 
https://doi.org/10.11588/diglit.30628#0307
License: Free access  - all rights reserved
Overview
loading ...
Facsimile
0.5
1 cm
facsimile
Scroll
OCR fulltext
Renovatio Ecclesiae Nordlingiacensis

giens, ut Petrus ait [1. Petr. 5, 8]. Non cessat labe-
factare pietatem, dum peregrinamur. Cavendum
igitur [Rand: In quo peccet Carlostadius.], ne, dum
conscientias a praeceptorum captivitate liberamus,
recidamus in diversam partem et praeceptorum
contemptu ita negemus opera externa, ut blasphe-
mare dicamus, qui non caverit, ut fecit Carlostadius,
ex Alstetana7, ut fertur, pseudoprophetia deceptus,
qui, quod Spiritus Sanctus in praecepto opere car-
pit, putavit in opere carpi. Ideo non contentus liber-
tatem ab eo opere, quod praeceptum esset a papa,
docuisse, etiam servitutem cavendi operis tradidit8,
quanquam non unum genus erroris est, quo laborat
homo. Nam et praecipit rursum sabbatum9, in ju-
daismum deflectens10 et testimonium apostolorum11
blasphemans, et vetat omnia opera papistici verbi
sub poena salutis12, quod et ipsum in gratiam con-
tumeliosum est. Adcurate igitur et prudenter labo-
randum nobis est in ministerio, ne etiam ipsi nos in
paenitentiae et mortificationis traditione peccemus
et humanas traditiones pro divinis proponamus. Nos
igitur, quai divina gratia praesumus ecclesiae vestrae,
patres sapientiss[imi], in hoc a vobis lecti, ut mini-
sterio verbi fungeremur ad populum et vestrum
ordinem, operae precium putavimus, omnibus fra-
tribus nostri instituti rationem reddere et coram
universa ecclesia edito libelio fidem nostri ministerii
effundere, ut suspicionem multorum de nobis ini-
quam elueremus et, si qui unione spiritus nobiscum
facerent, nostro testimonio et labore adjuvarentur.

7 Alstetana ist als Eigenschaftswort zu pseudopro-
phetia zu ziehen, nicht (wie bei Barge 2, 46) als
Herkunftsbezeichnung zu Karlstadt! - Zum Ver-
hältnis von Karlstadt und Münzer (Thomas Mün-
zer, um 1490 in Stolberg, in geistlichen Stellen an
verschiedenen Orten, seit 1519 Anhänger Luthers,
1520 Zwickau Prediger, 1521 abgesetzt, Tätigkeit an
verschiedenen Orten, 1523 Prediger in Allstedt,
geht Sommer 1524 nach Süddeutschland, wegen
seiner Beteiligung am Bauernkrieg 1525 in Mühl-
hausen enthauptet [Stern, in: ADB 23, 41-46. -
RE 13, 556—566. - Schottenloher 15946—16008.—
RGfGf3 4, 1183f.]) vgl. Barge 2, 114-118!
8 Dazu unten Amn. 13.
9 Karlstadt redete in seiner Schrift „Vom Sabbat und

De exercitio et munere interpretandi
et tradendi verbi.
Non potest fieri, ut in traditione verbi non evarie-
mus, qui ecclesiae praesumus, siquidem ad usum
ecclesiae et voluptatem audientium spectandum est.
Nunc autem non possunt unum tradendi tenorem
ferre omnes ecclesiae nec quavis hora aut quovis
etiam die instructa habeas ad audiendum corda. Ne-
cessum est autem, titillari illecebra quadam audien-
di eos, qui sedent, quod nondum ita exuerint car-
nem, ut prorsum spiritales sint, Spiritui per omnia
obtemperantes. Scio equidem praeordinatos ad
regnum, scio descriptos esse in judicium, qui aver-
sentur Dominum, sed hic non est praecipitanda
sententia et est, ubi parum commode audiant pii,
quod Satan nusquam non facessat negotium, 1.
Petri ulti[mo] [8].
Nos igitur habita ecclesiae nostrae ratione, et ho-
rum temporum [Rand: Cura de verbo et precibus
publicis.] interpretandi manus distribuimus in ho-
ras et antelucanas et pomeridianas, ut quolibet die
liceat antelucanis horis interesse verbo et orationi-
bus, liceat et pomeridianis, ut de divina voluntate
instructior ecclesia, quod subito et semel fieri non
potest, paulatim et die ipso ponat prioris vitae ma-
la, contemptum Dei, ignorantiam verbi, luxum, libi-
dinem, crapulam, ebrietatem, odia etc., quae diu-
turna consuetudine et Satanae cura callum iam olim
fecerant. Et hic Dominum sequimur et apostolos
testes, qui, ecclesiae curam habendam esse, ita prae-
cipiunt, ut per charitatem feramus infirmos, feramus
et peccatores, dum aliquando adolescant in Christo.
gebotten feyertagen. 1524“ von einer besonderen
geistlichen Sabbatfeier (Barge 2, 53f.); dagegen
Luther ,,Wider die himmlischen Propheten, von den
Bildern und Sakrament“ (1525; WA 18, 77. 82).
10 Diesen Vorwurf erhebt vor allen Dingen Luther
(WA 18, 77) gegen Karlstadt, wie es überhaupt
deutlich ist, daß Billicanus bei der Verfassung dieser
Darlegung Luthers Schrift „Wider die himmlischen
Propheten“ bereits gekannt und nicht erst, wie
Barge 2, 251 meint, nach Karlstadts Besuch ken-
nengelernt hat.
11 z. B. Kol. 2, 16f. - Gfal. 4, 10f.
12 Das geschieht mit Ausdrücken, wie sie in der folgen-
den Anm. 1 gebraucht werden.

19*

291
 
Annotationen
© Heidelberger Akademie der Wissenschaften