DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.30628#0310
Nördlingen
docemus Christum, ne quid sancto ocio corporum
desit21. hoc est: verbi exercitium, quo fungimur in
ecclesia ministri Jesu Christi secundum voluntatem
Dei Patris.
Habemus autem et nostrae doctrinae judicium,
ne ignoratione legis et evangelii rursum docendo
perdamus ecclesiam.
Primo: A Christo cognito mutuamur cognitionem
legis Mosaicae, et non ex lege agnoscimus Christum,
hoc est: mortificationem carnis nostrae, quae est in
lege praecepta et tradita; ex evangelio discimus li-
bere praedicare, ut Rho. 14 [Röm. 14, 1-23]; 1.
Corint. 8 [1-13] et in Galatis [5, 1-15], ne in literam
legis intuentes, rursum praecipiamus, ubi libertas est,
aut rursum vetemus, ut lex sabbatum habet [Rand:
De sabbato et caeteris legalibus.], quod, siquis in
literam legis intueatur, dixerit praecipiendum esse.
Qui autem Jesu Christi gratiam amplexus et testi-
monium apostolorum secutus fuerit, is liberum re-
linquet vel custodire vel negligere sabbatum,
Coloss. 2 [16-23], Marci. 2 [27f.], Rho. 14 [5ff.].
Item lex, ut idola detestatur et idolothyta, ita preci-
pitforis amolienda; evangelium autem, quia spiritum
requirit, quem et communicat, ideo spiritum ab ido-
lorum cultu liberoa, non aegre fert, si quis de ido-
a So in der Vorlage. Sollte nicht ein Versehen für li-
berum vorliegen ?
21 Auf Althamers Fragen über diesen Punkt antwor-
tete Billican 1525:
De re missaria omnes vigilias et, quidquid est
harum imposturarum, abstulimus. Privatas missas
concionibus sic convulsimus, ut nulla habeatur pree-
ter cotidianam unam propediem abolendam.
Dominicis autem diebus communicamus fratres
pane et poculo Domini,quem diem apud nos feriamur.
Mane audimus a sexta hora usque ad septimam
concionem.
Dein, quidquid praeceptorum est et promissionum
evangelicarum in breviarium redactarum, praelegi-
mus ecclesiae.
Canitur dein introitus, Et in terra.
Oratur.
Legitur epistola et evangelium et symbolum.
Hinc interpretamur
et communiter oramus per totam ecclesiam pro
omni statu ecclesiae, pro doctoribus, diaconis, vir-
ginibus,viduis, puerperis, infirmis, peregrinis, Judeis,
gentibus, imperatoribus et regibus, pro fidei, spei et
caritatis incremento.
Haec agimus communiter cum plebe.
Post haec orationes nostras agimus admonentes,
ut erectis cordibus ad Dominum benefactorem per
lothytis vescatur, 1.Cor.8[1-13]. Non enim novitesta-
menti cultus est externorum operum, sed interni
spiritus liberi, Joh. 4 [24], Rhoma. 14 [17f.]. Regnum
Dei non est esca et potus etc. Ab hoc spiritu latius pro-
gredimur et ad baptismum et ad eucharistiam, ut
nullam baptismo aetatem, nullum diem eucharistiae
precipiamus, nullum vetemus. Ita, quod lex de diebus,
cibis, vestibus, loco, personis praecipit, quod item ve-
tat, nos ad tempus correctionis impositum esse scien-
tes, in Gala. 4 [6 f. 30 f.] et Act. 2022 et illustrante gratia
cessisse, et libertatem donatam confitemur, qui Spi-
ritu colimus et veritate Deum, non externis operibus.
Secundo: Universam legem Mosi ad Judaeos per-
tinere, non ad gentes contendimus ex decimo quinto
Act. [1-11], ubi, dum, qui ex factione pharisaeorum
erant, contenderent, oportere legem Mosi a gentibus
servari, respondet Petrus dicens: Quid tentatis
Deum, ut imponatur jugum super cervices discipu-
lorum, quod neque patres nostri neque nos portare
potuimus? Quo loco quid apertius est, legem Mosi
gentibus non imponendam?
Tertio: Legem vero Judaeis, qui populus Dei fuit,
datam fatemur ad mortificationem pertinere, ut,
dum legis praejudicio videmus populum Dei, semen
Israel, judicari, de nobis gentibus nihil prorsum
Christum Jesum suspiciant, illius morte redemptos
se et coheredes unumque corpus factos intelligant in
sanctificationem.
Dein communicamus.
Inter communicandum psalmos germana lingua
concinimus ad aedificationem populi (Kolde, Zur
Geschichte Billicans 33).
Ein sonst unbekannter Theologe schreibt am
21. Sept. 1524 nach Wittenberg:
[Billicanus] instituit, ut post matutinas mane die-
bus singulis post quintam, tribus aut, si longi sunt,
duobus psalmis decantatis, interpres adsit. Idem
fit vesperi pro capitulo, quod vocant. Caput sumitur,
quod ex novo testamento interpretatur. Incepit au-
tem in Pauli epistulis. Interpretatus est ipse ante hac
librum Geneseos pro concione et Oseam, jam vero
Malachie sextum c[apitulum]. Redibit ad Exodi in-
terpretationem finito Malachia. Eius annotaciones in
Malachiam et Oseam latinas sub praelum daturus
est brevi Auguste, ut spero (Clemen 80). - Weder
das eine Buch noch das andere scheint erschienen zu
sein. Dafür erschien 1524 eine Auslegung des Pro-
pheten Micha.
22 Was ist gemeint? — Sollte nicht auch und besonders
an Gal. 3, 23ff., Röm. 5, 20 gedacht gewesen sein?
294
docemus Christum, ne quid sancto ocio corporum
desit21. hoc est: verbi exercitium, quo fungimur in
ecclesia ministri Jesu Christi secundum voluntatem
Dei Patris.
Habemus autem et nostrae doctrinae judicium,
ne ignoratione legis et evangelii rursum docendo
perdamus ecclesiam.
Primo: A Christo cognito mutuamur cognitionem
legis Mosaicae, et non ex lege agnoscimus Christum,
hoc est: mortificationem carnis nostrae, quae est in
lege praecepta et tradita; ex evangelio discimus li-
bere praedicare, ut Rho. 14 [Röm. 14, 1-23]; 1.
Corint. 8 [1-13] et in Galatis [5, 1-15], ne in literam
legis intuentes, rursum praecipiamus, ubi libertas est,
aut rursum vetemus, ut lex sabbatum habet [Rand:
De sabbato et caeteris legalibus.], quod, siquis in
literam legis intueatur, dixerit praecipiendum esse.
Qui autem Jesu Christi gratiam amplexus et testi-
monium apostolorum secutus fuerit, is liberum re-
linquet vel custodire vel negligere sabbatum,
Coloss. 2 [16-23], Marci. 2 [27f.], Rho. 14 [5ff.].
Item lex, ut idola detestatur et idolothyta, ita preci-
pitforis amolienda; evangelium autem, quia spiritum
requirit, quem et communicat, ideo spiritum ab ido-
lorum cultu liberoa, non aegre fert, si quis de ido-
a So in der Vorlage. Sollte nicht ein Versehen für li-
berum vorliegen ?
21 Auf Althamers Fragen über diesen Punkt antwor-
tete Billican 1525:
De re missaria omnes vigilias et, quidquid est
harum imposturarum, abstulimus. Privatas missas
concionibus sic convulsimus, ut nulla habeatur pree-
ter cotidianam unam propediem abolendam.
Dominicis autem diebus communicamus fratres
pane et poculo Domini,quem diem apud nos feriamur.
Mane audimus a sexta hora usque ad septimam
concionem.
Dein, quidquid praeceptorum est et promissionum
evangelicarum in breviarium redactarum, praelegi-
mus ecclesiae.
Canitur dein introitus, Et in terra.
Oratur.
Legitur epistola et evangelium et symbolum.
Hinc interpretamur
et communiter oramus per totam ecclesiam pro
omni statu ecclesiae, pro doctoribus, diaconis, vir-
ginibus,viduis, puerperis, infirmis, peregrinis, Judeis,
gentibus, imperatoribus et regibus, pro fidei, spei et
caritatis incremento.
Haec agimus communiter cum plebe.
Post haec orationes nostras agimus admonentes,
ut erectis cordibus ad Dominum benefactorem per
lothytis vescatur, 1.Cor.8[1-13]. Non enim novitesta-
menti cultus est externorum operum, sed interni
spiritus liberi, Joh. 4 [24], Rhoma. 14 [17f.]. Regnum
Dei non est esca et potus etc. Ab hoc spiritu latius pro-
gredimur et ad baptismum et ad eucharistiam, ut
nullam baptismo aetatem, nullum diem eucharistiae
precipiamus, nullum vetemus. Ita, quod lex de diebus,
cibis, vestibus, loco, personis praecipit, quod item ve-
tat, nos ad tempus correctionis impositum esse scien-
tes, in Gala. 4 [6 f. 30 f.] et Act. 2022 et illustrante gratia
cessisse, et libertatem donatam confitemur, qui Spi-
ritu colimus et veritate Deum, non externis operibus.
Secundo: Universam legem Mosi ad Judaeos per-
tinere, non ad gentes contendimus ex decimo quinto
Act. [1-11], ubi, dum, qui ex factione pharisaeorum
erant, contenderent, oportere legem Mosi a gentibus
servari, respondet Petrus dicens: Quid tentatis
Deum, ut imponatur jugum super cervices discipu-
lorum, quod neque patres nostri neque nos portare
potuimus? Quo loco quid apertius est, legem Mosi
gentibus non imponendam?
Tertio: Legem vero Judaeis, qui populus Dei fuit,
datam fatemur ad mortificationem pertinere, ut,
dum legis praejudicio videmus populum Dei, semen
Israel, judicari, de nobis gentibus nihil prorsum
Christum Jesum suspiciant, illius morte redemptos
se et coheredes unumque corpus factos intelligant in
sanctificationem.
Dein communicamus.
Inter communicandum psalmos germana lingua
concinimus ad aedificationem populi (Kolde, Zur
Geschichte Billicans 33).
Ein sonst unbekannter Theologe schreibt am
21. Sept. 1524 nach Wittenberg:
[Billicanus] instituit, ut post matutinas mane die-
bus singulis post quintam, tribus aut, si longi sunt,
duobus psalmis decantatis, interpres adsit. Idem
fit vesperi pro capitulo, quod vocant. Caput sumitur,
quod ex novo testamento interpretatur. Incepit au-
tem in Pauli epistulis. Interpretatus est ipse ante hac
librum Geneseos pro concione et Oseam, jam vero
Malachie sextum c[apitulum]. Redibit ad Exodi in-
terpretationem finito Malachia. Eius annotaciones in
Malachiam et Oseam latinas sub praelum daturus
est brevi Auguste, ut spero (Clemen 80). - Weder
das eine Buch noch das andere scheint erschienen zu
sein. Dafür erschien 1524 eine Auslegung des Pro-
pheten Micha.
22 Was ist gemeint? — Sollte nicht auch und besonders
an Gal. 3, 23ff., Röm. 5, 20 gedacht gewesen sein?
294