Metadaten

Wolgast, Eike [Editor]; Seebaß, Gottfried [Editor]; Heidelberger Akademie der Wissenschaften [Editor]; Kirchenrechtliches Institut der Evangelischen Kirche in Deutschland [Editor]; Sehling, Emil [Bibliogr. antecedent]
Die evangelischen Kirchenordnungen des XVI. Jahrhunderts (12. Band = Bayern, 2. Teil): Schwaben: Reichsstädte Augsburg, Dinkelsbühl, Donauwörth, Kaufbeuren, Kempten, Lindau, Memmingen, Nördlingen, Grafschaft Oettingen-Oettingen — Tübingen: J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), 1963

DOI Page / Citation link: 
https://doi.org/10.11588/diglit.30628#0311
License: Free access  - all rights reserved
Overview
loading ...
Facsimile
0.5
1 cm
facsimile
Scroll
OCR fulltext
Renovatio Ecclesiae Nordlingiacensis

dubitemus, eodem nos judicio reos agi, ut super mi-
sericordia glorificemus Deum, ut Paulus ait [Röm.
II, 1-36]. Moses, dum leviticum sacerdotium sacri-
ficio purgat23, dum summum pontificem peccato fa-
cit obnoxium24, dum illum vestibus25, loco26, ci-
bis27 ligat, dum populum a sancto arcet et a mensis
Domini28, quid aliud agit, quam praejudicio gentes,
quibus aliquando revelanda sit gratia in Jesu
Christo, damnans, ut doceat ex fide contingere
justificationem, non ex operibus legis? Ita, quid
caro sit, nusquam disces quam in Mose. Docet qui-
dem evangelion peccatum, sed ut tollat, ut remittat,
ut purget ad interiorem hominem excitandum.
Quarto: Inter prophetas et apostolos hoc discri-
men [Rand: Quid discriminis inter apostolos et pro-
pfietas.] ponimus, ut fios testes gratiae per Jesum
Cfiristum communicatae, recepto in hoc Spiritu
Sancto praedicemus tanto maiores prophetis, quanto
Mose maior est Christus, quanto irae ministerio di-
gnius est ministerium gratie, illos legis Mosaicae
interpretes, praecones mortificationis et futurae olim
in Christo gratiae, unde et sabbatum docent et ad
templum in Hierusalem revocant Israelem et victi-
mas sacerdotii Israelitici passim proscindunt, quae
est praedicatio legis. Porro, quod sabbata Judae,
sacrificia et caetera carpunt, non hoc est, quod liber-
tatem praedicent et conseientiam redimant a ser-
23 2. Mos. 29; 3. Mos. 8.
24 3. Mos. 9, 7; 16. 6. 11-14. - Hebr. 5, 2f.
25 2. Mos. 28, 4-42.
26 3. Mos. 17, 1-9. 27 3. Mos. 22, 3-8.
28 3. Mos. 22, 10-16.
29 Kantz hatte in seiner Evangelischen Messe die Mög-
lichkeit freigestellt, daß die ganze Feier statt durch
einen Priester durch jemand anderen gehalten wird
(siehe oben Anm. 1!). - Als sich aber in Nördlingen
im Januar 1524 ein Laie, Wolfgang Pronner aus Kitz-
bühel, unterfing, im Gottesdienst zu predigen, wurde
er in die Fronfeste gelegt (Nördlingen Stadt-
archiv, Urfehdbuch unterm 10. Jan. 1524). - Die
Laienpredigt hatte Thomas Münzer schon 1520 in
Zwickau eingeführt, wo seine Anhänger dann bis
1522 am Werk waren, während ihr Führer und der
eigentliche Begründer dieser Betätigung, der Tuch-
macher Nikolaus Storch, noch weiterhin auch in Süd-
deutschland für diese Kirchenform warb. Storch
starb 1525 in München (RGG 5, 2150. Tschackert,
in: ADB 36, 442-445. - Karl Schornbaum, Quellen
zur Geschichte der Wiedertäufer. Band 2: Die Mark-
grafschaft Brandenburg [= Quellen und Forschun-
gen zur Reformationsgeschichte 16]. Leipzig 1934.

vitute, sed, quod libertatem, quam putabant in
operibus sitam, convellunt dicentes, nihil minus esse
in lege quam, quod putarent, non gloriandum in
sabbatis, in sacrificiis, in coetibus templi Hierosoly-
mitani, humiliter potius in his ambulandum esse, ut
Michaeas ait [6, 6-8]; pertinere enim ad testimo-
nium de peccato, ad mortificandum conscientias
haec omnia, igitur ad cogitationes cordis aspicien-
dum, illic vitam aut mortem esse, vitam expectari,
mortem praesentem esse. Haec est praedicatio pro-
phetarum dum invehuntur in externa opera legis
non, quod illa nollent fieri, sed, quod in illis non esse
gloriandum testarentur, quod in illis non esset iusti-
tia, sed peccatum, et in hoc mandata esse, ut operan-
tes agnosceremus carnis foeditatem et servitutem
conscientiae. Haec nos summatim de prophetis et
judicio doctrinae fiabemus, quae regula sunt nobis
judicandi spiritus, qui passim oboriuntur.
Verbum Domini non concedimus nisi iis, qui pu-
blicis suffragiis praesunt, et hoc de ministerio pu-
blico29. Neque enim recipimus eos, qui sine voca-
tione in perniciem ecclesiarum obambulant, confun-
dentes ordinem ecclesiasticum, Satana impulsore
circumforaneos agentes in hoc, ut elevent authori-
tatem verbi, dum elevant autoritatem eorum, qui
praesunt. Quin etiam haud ita parum promovit in
hoc Satan, ut bonae literae haberentur contemptui,
4-10). - Ebenso kannte das Allgäu solche, aber sehr
viel ruhigere Laienprediger, wie den Bauern Hans
Häberlin in Grönbach (Simon, EKGB 202. -
Dobel 2, 16-23. - Vogt 537-542. - Otto Erhard,
Der Bauernkrieg in der gefürsteten Herrschaft
Kempten. München 1908 [3] 89—93). - Bekannt ist
auch vor allem der Bauer von Wöhrd, der tatsäch-
lich ein Priester war, Diepold Peringer aus dem baye-
rischen Schwaben, der sich nur als Laien ausgab
(Beantwortung einer Anfrage, wer der Bauer zu
Wöhrd gewesen, von dem im J. 1524 eine Predigt
gedruckt worden, in: Joh. Barth. Riederer, Nach-
richten zur Kirchen-, Gelehrten- und Bücherge-
schichte 2 [1765] 71-83. — B., Etwas von dem Bauern
zu Wöhrd, in: Gg. E. Waldau, Vermischte Bei-
träge zur Geschichte der Stadt Nürnberg 3 [1788]
413—420. - Otto Clemen, Der Bauer von Wöhrd,
in: Clemen, Beiträge zur Reformationsgeschichte 2
[1902] 85—96. — Karl Schornbaum, Die Stellung
des Markgrafen Kasimir von Brandenburg zur re-
formatorischen Bewegung in den Jahren 1524-1527.
Nürnberg 1900. 165. — Theod. Kolde, Hans Denck
und die gottlosen Maler von Nürnberg, in: BbKGf 8
[1901] 2-6).

295
 
Annotationen
© Heidelberger Akademie der Wissenschaften