DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.33311#0032
32
Richard Reitzenstein:
τήρος’ εί γάρ μετά πλήθους τών μοναχών παρήν καί τοΰτον ίδεΐν τις
έβούλετο μή πρότερον γι,νώσκων, προσελ-θ-ών εύ-9-ύς τούς μέν άλλους
ύπερέβαινε, πρός αύτόν δέ έτρεχεν ώς ύπό τών όψεων αύτοΰ έλκόμενος.
ούχ ύψει δέ ούδέ τώ πλάτει διέφερε τών ά.λλων, άλλά τήτών ή-9-ών
καταστάσει κ α ί τ ή τ ή ς ψ υ χ ή ς καθαρότητι. ά-9-ορύβου γάρ
ούσης τής ψυχής άταράχους εΐχε καΐ τάς έξωθεν αίσθήσεις, ώς άπό τής
χαράς τής ψυχής ίλαρόν έχειν καΐ τό πρόσωπον καΐ άπό τών τοΰ σώματος
κινημάτων αάα&έσ&οα καΐ νοεΐν τήν τής ψυχής κατάστασιν .... ούτως
καΐ ό Άντώνιος έπεγινώσκετο' ούδέποτε γάρ έταράττετο γαληνιώσης
αύτοΰ τής ψυχής, ούδέποτε σκυθρωπός έγίνετο χαιρούσης αύτοΰ
τής διανοίας. Diese lieitere Stille der Seele ist das wahre Zeichen
der Gottesnähe; Gesichte und Offenbarungen, die sie stören, sind
vom Teufel gesendet (c. 35 p. 896 A, c. 36 p. 896 B) 1. Ist die Seele
wie ein wellenloser Wasserspiegel, so heißt sie 'rein’ und hat die
Fähigkeit der wunderbaren Wahrnehmung. Als Antonius die Him-
melfahrt des Amun schaut (c. 60 p. 932 A), bewundern die Be-
gleiter, denen er sie erzählt, τό κα-9-αρόν τής ψυχής, πώς τό άπό διαστή-
ματος ήμερών δεκατριών γενόμενον παρ’ αύτά μεμάθηκε και τήν ψυχήν
ειδεν άναγομένην. Mit dem Iderrenwort Matth. 5,8 μακάριοι οί
καΤαροι τή καρδία, δτι αύτοί τόν θεόν οψονται hat die κα-9-αρότης ψυχής,
von welcher Athanasius hier wie oft spricht, nichts zu tun. Es ist ganz
der technische neupythagoreische Begriff 2. Das Idealbild, dasAtha-
nasius in Antonius zeichnet, entspricht dem Bilde des Pythagoras,
vgl. etwa Jamblich §10: όφ-9-είς τε καί φ-9-εγξάμενος έπέστρεφε πάντας,
και ωτινι ούν προσβλέψας -9-αυμαστός έφαίνετο, ώστε ύπό τών πολλών
είκότως βεβαιοΰσθαι τό θεοΰ παΐδα αύτόν ειναι 3. ό δέ έπιρρωνύμενος
καί ύπό τών τοιούτων δοξών και ύπό τής έκ βρέφους παιδείας καί ύπό
τής φυσικής -9-εοειδείας, έτι μάλλον έαυτόν κατέτασσεν άξιον τών παρόντων
προτερημάτων άποφαίνοον, και διεκόσμει -9-ρησκείαις τε καί μαθ-ήμασι
1 Ich hebe als charakteristisch die Worte hervor: οϊ τε λογισμοί αύτής
άτάραχοι καί άκύμαντοι διαμένουσιν und ihren Gegensatz τάραχος καί άταξία
λογισμών oder χαρά άνεκλάλητος καί εύ-8-υμία καί θάρσος endlich: ή γάρ χαρά
καί ή κατάστασις τής ψυχής δείκνυσι τοΰ παρόντος τήν άγιότητα.
2 Betont wird nur die Fähigkeit der Seele, auf Grund ihrer άταραξία,
das Übernatürliche zu gewahren, nicht eigentlic-h die sittliche Reinheit. Man
darf aus diesen Eiwähnungen der καθαρότης also nicht folgern, daß
Athanasius uns den sittlichen Kampf in der Seele des Antonius gewisser-
maßen indirekt zur Empfindung bringen will.
3 Zu vergleichen ist die Schilderung des jugendlichen Antonius c. 4
p. 845 B. Yon dem Pythagoras-Ideal beeinflußt scheint mir auch die Schil-
derung des Antonius als des unübertrefflichen Lehrers, der die Leidenschaften
heilt, c. 87 und 88.
Richard Reitzenstein:
τήρος’ εί γάρ μετά πλήθους τών μοναχών παρήν καί τοΰτον ίδεΐν τις
έβούλετο μή πρότερον γι,νώσκων, προσελ-θ-ών εύ-9-ύς τούς μέν άλλους
ύπερέβαινε, πρός αύτόν δέ έτρεχεν ώς ύπό τών όψεων αύτοΰ έλκόμενος.
ούχ ύψει δέ ούδέ τώ πλάτει διέφερε τών ά.λλων, άλλά τήτών ή-9-ών
καταστάσει κ α ί τ ή τ ή ς ψ υ χ ή ς καθαρότητι. ά-9-ορύβου γάρ
ούσης τής ψυχής άταράχους εΐχε καΐ τάς έξωθεν αίσθήσεις, ώς άπό τής
χαράς τής ψυχής ίλαρόν έχειν καΐ τό πρόσωπον καΐ άπό τών τοΰ σώματος
κινημάτων αάα&έσ&οα καΐ νοεΐν τήν τής ψυχής κατάστασιν .... ούτως
καΐ ό Άντώνιος έπεγινώσκετο' ούδέποτε γάρ έταράττετο γαληνιώσης
αύτοΰ τής ψυχής, ούδέποτε σκυθρωπός έγίνετο χαιρούσης αύτοΰ
τής διανοίας. Diese lieitere Stille der Seele ist das wahre Zeichen
der Gottesnähe; Gesichte und Offenbarungen, die sie stören, sind
vom Teufel gesendet (c. 35 p. 896 A, c. 36 p. 896 B) 1. Ist die Seele
wie ein wellenloser Wasserspiegel, so heißt sie 'rein’ und hat die
Fähigkeit der wunderbaren Wahrnehmung. Als Antonius die Him-
melfahrt des Amun schaut (c. 60 p. 932 A), bewundern die Be-
gleiter, denen er sie erzählt, τό κα-9-αρόν τής ψυχής, πώς τό άπό διαστή-
ματος ήμερών δεκατριών γενόμενον παρ’ αύτά μεμάθηκε και τήν ψυχήν
ειδεν άναγομένην. Mit dem Iderrenwort Matth. 5,8 μακάριοι οί
καΤαροι τή καρδία, δτι αύτοί τόν θεόν οψονται hat die κα-9-αρότης ψυχής,
von welcher Athanasius hier wie oft spricht, nichts zu tun. Es ist ganz
der technische neupythagoreische Begriff 2. Das Idealbild, dasAtha-
nasius in Antonius zeichnet, entspricht dem Bilde des Pythagoras,
vgl. etwa Jamblich §10: όφ-9-είς τε καί φ-9-εγξάμενος έπέστρεφε πάντας,
και ωτινι ούν προσβλέψας -9-αυμαστός έφαίνετο, ώστε ύπό τών πολλών
είκότως βεβαιοΰσθαι τό θεοΰ παΐδα αύτόν ειναι 3. ό δέ έπιρρωνύμενος
καί ύπό τών τοιούτων δοξών και ύπό τής έκ βρέφους παιδείας καί ύπό
τής φυσικής -9-εοειδείας, έτι μάλλον έαυτόν κατέτασσεν άξιον τών παρόντων
προτερημάτων άποφαίνοον, και διεκόσμει -9-ρησκείαις τε καί μαθ-ήμασι
1 Ich hebe als charakteristisch die Worte hervor: οϊ τε λογισμοί αύτής
άτάραχοι καί άκύμαντοι διαμένουσιν und ihren Gegensatz τάραχος καί άταξία
λογισμών oder χαρά άνεκλάλητος καί εύ-8-υμία καί θάρσος endlich: ή γάρ χαρά
καί ή κατάστασις τής ψυχής δείκνυσι τοΰ παρόντος τήν άγιότητα.
2 Betont wird nur die Fähigkeit der Seele, auf Grund ihrer άταραξία,
das Übernatürliche zu gewahren, nicht eigentlic-h die sittliche Reinheit. Man
darf aus diesen Eiwähnungen der καθαρότης also nicht folgern, daß
Athanasius uns den sittlichen Kampf in der Seele des Antonius gewisser-
maßen indirekt zur Empfindung bringen will.
3 Zu vergleichen ist die Schilderung des jugendlichen Antonius c. 4
p. 845 B. Yon dem Pythagoras-Ideal beeinflußt scheint mir auch die Schil-
derung des Antonius als des unübertrefflichen Lehrers, der die Leidenschaften
heilt, c. 87 und 88.