Sitzungsberichte der
Heidelberger Akademie der Wissenschaften

Richard Reitzenstein:

3 i

βασιλείαν τών ούρανών ούτε περασαι θάλατταν διά τήν άρετήν. φθ-άσας γάρ
είπεν δ κύριος· ή βασιλεία τών ούρανών έντδς ύμών έστιν. ούκοΰν ή άρετή
του θέλειν ήμάς μόνον χρείαν εχει,] έπειδήπερ έν ήμΐν έστιν καί έξ
ήμών συνίσταται. τής γάρ ψυχής τδ νοερδν κατά φύσιν έχούσης ή άρετή
συνίσταται. κατά φύσιν δέ έχει, οταν ώς γέγονε μένει· γέγονε δέ καλή
καί εύθής ( ?) λίαν. [διά τοΰτο ό μέν τοΰ Ναυή Ίησοΰς παραγγέλλοον
έλεγε τώ λαώ· εύ-θ-ύνατε τήν καρδίαν ύμών πρδς κύριον τδν θ-εδν Ίσραήλ.
ό δέ Ίωάννης· εύθ-είας ποιεΐτε τάς τρίβους ύμών,] τδ γάρ εύθ-εΐαν ειναι
τήν ψυχήν τοΰτό έστι τδ κατά φύσιν νοερδν αύτής ·ήέχεινψ> ώς έκτίσθη.
πάλιν δέ δταν έκκλίνη καί έν διαστροφή τοΰ κατά φύσιν γένηται 1, τότε
κακία ψυχής λέγεται. ούκοΰν ούκ έστι δυσχερές τδ πράγμα· έάν
γάρ μείνωμεν ώς γεγόναμεν, έν τή άρετή έσμεν 2, [έάν δέ λογιζούμεθα τά
φαΰλα, ώς κακοί κρινόμεθα],

Gewiß sind ähnliche Gedanken dem Athanasius auch sonst
nicht fremd. Ich vergleiche aus der Schrift Contra gentes c. 30
und 2 und kennzeichne die Übereinstimmungen durch Sperrdruck,
c. 30 p. 60 B (Migne) : τά μέν προειρημένα ούδέν έτερον ή πλάνη
τώ βίω διηλέγχθη· ή δέ τής άληθείας όδδς πρδς τδν οντοος οντα θεδν
έξει τδν σκοπόν. π ρ δ ς δ έ τ ή ν τ α ύ τ η ς γ ν ώ σ ι ν κ α ί ά κ ρ ι β ή
κατάληψιν ούκ ά λ λ ω ν έστίν ήμΐν χρεία ή ήμών
αύτών, ούδ’ώσπερ έστίν αύτδς δ θεός ύπεράνω
πάντων, ούτοο καί ή πρδς τοΰτον όδδς πόρρωθεν
ή έ ξ οο θ ε ν ή μ ώ ν έ σ τ ι ν , ά λ λ’ έ ν ή μ ΐ ν έ σ τ ι κ α ί ά φ’
ήμών εύρεΐν τήν άρχήν δυνατόν, καθ-ώς καί Μωσής
έδίδασκε λέγοον· τδ ρήμα τής πίστεοος έντδς τής καρδίας σοΰ έστιν. δ π ε ρ
κ α ί ό σ ω τ ή ρ σ η μ α ί ν ω ν κ α ί β ε β α ι ώ ν έ λ ε γ ε ν · ή
βασιλεία τοΰ θεοΰ έντδς ύμών έστιν. ένδον γάρ
ένέαυτοΐς έχοντες τήν πίστιν καί τήν βασιλείαν τοΰ
θ ε ο ΰ δυνάμεθα ταχέοος θεωρήσαι καί νοήσαι τδν τοΰ παντδς βασιλέα,
τοΰ πατρδς σωτήριον λόγον. καί μή προφασιζέσθωσαν "Ελληνες οί τοΐς
είδώλοις θρησκεύοντες, μηδέ άλλος τις άπλώς έαυτόν άπατάτω, όος τήν
τοιαύτην όδδν ούκ έχοον καί διά τοΰτο τής άθεότητος έαυτοΰ πρόφασιν
εύρίσκοον. πάντεςγάρ είς αύτήν έπιβεβήκαμεν κτλ. Die

1 Vgl. Diogenes Laertius VII 89 τήν δ’ άρετήν διάθεσιν εΐναι όμολογου-
μένην καί αύτήν δι' αύτήν εΐναι αίρετήν . . . έν αύτή τ εΐναι τήν εύδαιμονίαν,
άτ’ ουσ -ο] ψυχή πεποιημένγ] πρός τήν όμολογίαν παντός τοΰ βίου. διαστρέ-
φεσθαι δέ τό λογικόν ζωον κτλ.

2 Vgl. Diogenes Laertius VII 91 (aus Posidonius): τό γενέσθαι έν
προκοπή τούς περί Σωκράτην καί Διογένην καί Άντισθένην. Die Bezeich-
nung für die absolute Vollkommenheit ist γενέσθαι έν άρετή.