DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.30628#0319
Renovatio Ecclesiae Nordlingiacensis
bet proprii corporis, sed vir sive maritus, atque hic,
si lex permittat fornicationem, irrita erit, neque
foede divulsis jubere poterit, sed ridebitur. Thamar in
libro ultimo Samuelis [2. Sam. 13], probe ad publi-
cam honestatem instituta virgo, filia Davidis, vim
inferenti Ammoni jussit, ut a patre impetraret
commercium, ne admitteret foedum facinus in
Israel, scilicet: publica legum ratio et honesta publi-
ca hic servari et custodiri debent.
Secundo : Liberos parentibus subjecit, quos voluit
et honorari et timeri, Exo. 20 [12], Levit. 19 [32] et
repetit apostolus, 1. Corint. 7 [36]. Unde lapidare
jussit inobedientes, Deutro. 21 [18-21], et Paulus a
novissimis temporibus cavet nobis, quibus futurum
sit, ut non obediant filii parentibus, 2. Thimoth. 3
[2]-
Quod autem de parentibus hic dico, de tutoribus
etiam et actoribus et magistratu intelligi volo ex
Gala. 4 [1f.] et universa lege, ne pupilli citra horum
autoritatem aliquid conentur. Hic tollimus, quid-
quid lenarum malitia aut amoris insania citra pa-
rentes factum sit contra omnem legem Dei. Iam et
papa non ausus erat clandestina matrimonia per-
mittere, quanquam facto nollet solvere propter
sacramentum3 et verbum Dei, [Matth. 19, 6]: Quod
Deus conjunxit, homo non separet. [Rand: Contra
clandestinorum matrimoniorum ratificationem a
papa] Adeo vero Deus secundum papam conjungit
clandestina matrimonia et tamen ipse secundum
eundem Deum prohibet, ut sibi ipsi contrarius sit
Deus papae prohibens, quod conjungat invidens
arbitror bonorem parentibus, lenarum et amoris et
vini partes agens, et aliquando patronus impudica-
rum prostibularum factus. Pudet haec referre nos, sed
tamen, quando res poscit et hic multo maxime pecca-
tur, non potuimus praetermittere. Hoc ante nos fe-
cit in republica Domini Ezra scriba legis, Ezrae 10
3 Corpus jur canonici, Pars 2 caput 30 quaestio 1-5. —
Welche Schwierigkeiten sich von dem katholischen
Dogma aus, daß die Ehe ein Sakrament sei, das
durch die gegenseitige Willenserklärung zustande
kommt, einem solchen Schritt entgegenstellten,
zeigten dann anschaulich die Verhandlungen auf dem
Konzil zu Trient, die schließlich dazu führten, daß
diese Willenserklärung vor dem Pfarrer erfolgen
mußte (Theod. Gottlob, Die Einführung der Form-
pflicht bei der Eheschließung durch das Dekret
Tametsi des Konzils von Trient, in: Theologische
[1-44], separans, quidquid contra jussum Domini
initum fuerat, etiam ab aetate provectis. Iam Exo.
22 [16f.], quid aliud habet Moses, cum ait; Si quis
virginem nondum desponsatam labefactatam verbis
vitiarit, habebit uxorem neque dimittet unquam?
Si vero patri non libuerit, adnumerabit pecuniam in
dotem etc. Quid hoc est: ,,Si pater noluerit“? Esto
filia spoponderit, nunquid locum habebit praecep-
tum Dei ,,Si patri non libuerit“. Arbitramur ma-
xime, non igitur quidquam potest citra parentum
autoritatem initum matrimonium.
Iam ne hoc praetereamus, videre licet hoc loco
episcopalium rabularum impias leges de copula car-
nali, de consumato matrimonio4. Adeo vero plus est
illis in foeda carnis voluptate et vitio situm quam in
praecepto Dei. Deus contempto vitio patri jus facit
elocandi filiam; hi contempto patre scortationi jus
faciunt retinendi scortatorem. De his arbitramur
poeta5 eorum dixit: Huc advenerunt, ut mere-
triceos amores nuptiis conglutinarent. O impietatem
et foedum factum, ut sunt labes et maculae omnium
rerum publicarum istiusmodi aulici, nulla ratione
honestatis et publici juris habita, invertunt omnium
rerum publicarum ordinem! De quibus id dicas,
quod est in proverbio6: Canis in praesepi, ne quid
amplius!
In summa: Nos, ut non possumus cavere, ne citra
parentum aut tutorum aut magistratus autoritatem
contrabant personae, ita sine parentibus, sine testi-
bus, sine tutoribus aut magistratu contracta matri-
monia non consecramus, ne, quod Dominus abo-
minatur, nos commendemus, ne gratiam agamus
Domino super manifesta impietate, ne locum demus
publicae turpitudini, et simus patroni ejus, de quo
apostolus ante praemonuit, mali, 2. Timoth. 3 [2],
et ne, quod ore praedicamus, opere praevaricemur
ipsum verbum nostrum damnantes, publicae hone-
Quartalschrift 136 [1956] 54-68). - Zur ganzen Frage
Sehling, Eherecht, in: RE 5, 198-227. - LThK2
3. 693.
4 Consensu initiatur, copula conficitur matrimonium
(RE 5, 203. 215).
5 Terentius, Andria 5, 4, 10:
,,... ac meretricios amores
nuptiis conglutinas?“.
6 Vgl. die Adagia des Erasmus von Rotterdam
(Opera omnia, ed. Clericus 2 [Leyden 1701] 317 F).
303
bet proprii corporis, sed vir sive maritus, atque hic,
si lex permittat fornicationem, irrita erit, neque
foede divulsis jubere poterit, sed ridebitur. Thamar in
libro ultimo Samuelis [2. Sam. 13], probe ad publi-
cam honestatem instituta virgo, filia Davidis, vim
inferenti Ammoni jussit, ut a patre impetraret
commercium, ne admitteret foedum facinus in
Israel, scilicet: publica legum ratio et honesta publi-
ca hic servari et custodiri debent.
Secundo : Liberos parentibus subjecit, quos voluit
et honorari et timeri, Exo. 20 [12], Levit. 19 [32] et
repetit apostolus, 1. Corint. 7 [36]. Unde lapidare
jussit inobedientes, Deutro. 21 [18-21], et Paulus a
novissimis temporibus cavet nobis, quibus futurum
sit, ut non obediant filii parentibus, 2. Thimoth. 3
[2]-
Quod autem de parentibus hic dico, de tutoribus
etiam et actoribus et magistratu intelligi volo ex
Gala. 4 [1f.] et universa lege, ne pupilli citra horum
autoritatem aliquid conentur. Hic tollimus, quid-
quid lenarum malitia aut amoris insania citra pa-
rentes factum sit contra omnem legem Dei. Iam et
papa non ausus erat clandestina matrimonia per-
mittere, quanquam facto nollet solvere propter
sacramentum3 et verbum Dei, [Matth. 19, 6]: Quod
Deus conjunxit, homo non separet. [Rand: Contra
clandestinorum matrimoniorum ratificationem a
papa] Adeo vero Deus secundum papam conjungit
clandestina matrimonia et tamen ipse secundum
eundem Deum prohibet, ut sibi ipsi contrarius sit
Deus papae prohibens, quod conjungat invidens
arbitror bonorem parentibus, lenarum et amoris et
vini partes agens, et aliquando patronus impudica-
rum prostibularum factus. Pudet haec referre nos, sed
tamen, quando res poscit et hic multo maxime pecca-
tur, non potuimus praetermittere. Hoc ante nos fe-
cit in republica Domini Ezra scriba legis, Ezrae 10
3 Corpus jur canonici, Pars 2 caput 30 quaestio 1-5. —
Welche Schwierigkeiten sich von dem katholischen
Dogma aus, daß die Ehe ein Sakrament sei, das
durch die gegenseitige Willenserklärung zustande
kommt, einem solchen Schritt entgegenstellten,
zeigten dann anschaulich die Verhandlungen auf dem
Konzil zu Trient, die schließlich dazu führten, daß
diese Willenserklärung vor dem Pfarrer erfolgen
mußte (Theod. Gottlob, Die Einführung der Form-
pflicht bei der Eheschließung durch das Dekret
Tametsi des Konzils von Trient, in: Theologische
[1-44], separans, quidquid contra jussum Domini
initum fuerat, etiam ab aetate provectis. Iam Exo.
22 [16f.], quid aliud habet Moses, cum ait; Si quis
virginem nondum desponsatam labefactatam verbis
vitiarit, habebit uxorem neque dimittet unquam?
Si vero patri non libuerit, adnumerabit pecuniam in
dotem etc. Quid hoc est: ,,Si pater noluerit“? Esto
filia spoponderit, nunquid locum habebit praecep-
tum Dei ,,Si patri non libuerit“. Arbitramur ma-
xime, non igitur quidquam potest citra parentum
autoritatem initum matrimonium.
Iam ne hoc praetereamus, videre licet hoc loco
episcopalium rabularum impias leges de copula car-
nali, de consumato matrimonio4. Adeo vero plus est
illis in foeda carnis voluptate et vitio situm quam in
praecepto Dei. Deus contempto vitio patri jus facit
elocandi filiam; hi contempto patre scortationi jus
faciunt retinendi scortatorem. De his arbitramur
poeta5 eorum dixit: Huc advenerunt, ut mere-
triceos amores nuptiis conglutinarent. O impietatem
et foedum factum, ut sunt labes et maculae omnium
rerum publicarum istiusmodi aulici, nulla ratione
honestatis et publici juris habita, invertunt omnium
rerum publicarum ordinem! De quibus id dicas,
quod est in proverbio6: Canis in praesepi, ne quid
amplius!
In summa: Nos, ut non possumus cavere, ne citra
parentum aut tutorum aut magistratus autoritatem
contrabant personae, ita sine parentibus, sine testi-
bus, sine tutoribus aut magistratu contracta matri-
monia non consecramus, ne, quod Dominus abo-
minatur, nos commendemus, ne gratiam agamus
Domino super manifesta impietate, ne locum demus
publicae turpitudini, et simus patroni ejus, de quo
apostolus ante praemonuit, mali, 2. Timoth. 3 [2],
et ne, quod ore praedicamus, opere praevaricemur
ipsum verbum nostrum damnantes, publicae hone-
Quartalschrift 136 [1956] 54-68). - Zur ganzen Frage
Sehling, Eherecht, in: RE 5, 198-227. - LThK2
3. 693.
4 Consensu initiatur, copula conficitur matrimonium
(RE 5, 203. 215).
5 Terentius, Andria 5, 4, 10:
,,... ac meretricios amores
nuptiis conglutinas?“.
6 Vgl. die Adagia des Erasmus von Rotterdam
(Opera omnia, ed. Clericus 2 [Leyden 1701] 317 F).
303