Metadaten

Wolgast, Eike [Editor]; Seebaß, Gottfried [Editor]; Heidelberger Akademie der Wissenschaften [Editor]; Kirchenrechtliches Institut der Evangelischen Kirche in Deutschland [Editor]; Sehling, Emil [Bibliogr. antecedent]
Die evangelischen Kirchenordnungen des XVI. Jahrhunderts (12. Band = Bayern, 2. Teil): Schwaben: Reichsstädte Augsburg, Dinkelsbühl, Donauwörth, Kaufbeuren, Kempten, Lindau, Memmingen, Nördlingen, Grafschaft Oettingen-Oettingen — Tübingen: J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), 1963

DOI Page / Citation link: 
https://doi.org/10.11588/diglit.30628#0320
License: Free access  - all rights reserved
Overview
loading ...
Facsimile
0.5
1 cm
facsimile
Scroll
OCR fulltext
Nördlingen

statis et praeceptorum Dei violatores. Quod enim
consecrabimus, quod et impium fatemur et intolera-
bile. Non audimus eos, qui frequens hoc in ore ha-
bent: ,,Quod Deus coniunxit“, Non conjungit ille
contra suum verbum, sed conjuncta male bene sol-
vit, ut nobiscum facit verbum Dei, et clarissimae
ecclesiae doctor Eras[mus] Roterod[amus]7, hones-
stati publicae et ordini restituendo natus et alitus.
Quoties ille adhortatur pontifices, ut hic aliquando
sapiant in re non minimi momenti8. Et in Stuni-
cam9, stupidum sycophantam10, idem repetit11 di-
cens, se hoc unum optare, ut pontifex aliquando de-
claret, non esse matrimonia citra parentum autori-
tatem ineunda.
Nullas personas arcemus a matrimonio, quas
Dominus non arcet12 et leges caesareae non vetant13,
atque hic Mosen sequimur, Levit. 18[6-18], quo loco,
qui volet, requirat.
De divertendo autem Dominum nostrum Jesum
Christum sequimur, Matth. 19 [9], ut non permitta-
mus verum divortium, quantum per nos stat, nisi
fornicationis causa. Sed nisi productis testibus et
coram magistratu non permittimus, ne malis vim
addamus malefaciendi, occasione fallendi. In aliis
vero apostolum Paulum, 1. Corinth. 7 [15], sequi-
7 Desiderius Erasmus aus Rotterdam. * 1466. — Re-
gulierter Kanoniker ohne festen Wohnsitz. Einer der
angesehensten Humanisten. † 1536 in Basel (RE 5,
434-444. - Schottenloher 5492-5845. - LTh K8
3,955ff. - RGG3 2,534-537).
8 Z.B. in seiner ungewöhnlich ausführlichen Anmer-
kung zu 1. Kor. 7, 39b (Opera omnia 1, 691-703).
9 Diego (= Jakob) Lopez de Zuñiga (Stunica), Uni-
versitätsprofessor in Alcala (== Complutum), Mit-
bearbeiter der complutensischen Polyglotte, die für
das Neue Testament eine völlig andere Handschrif-
tengruppe zugrunde legte als Erasmus in seiner Aus-
gabe des Neuen Testamentes, deshalb und, weil
Stunica in Erasmus den Vater der reformatorischen
Bewegung sah, in jahrelanger Fehde mit Erasmus
(Opera omnia 9, 283—432), j 1530 (LThK 9, 869. —
RGG3 6, 438).
10 Der Ausdruck (= Denunziant) paßt sehr gut auf
Stunica (R. Kalkoff, Römische Urteile über...
Erasmus im Jahr 1521, in: ARG 3 [1906] 70-83. -
Erasmus, Opera omnia 1 xxx xx 3r).
11 In der Apologia ad conclusiones Jacobi Stunicae
(1524) (Erasmus, Opera omnia, 9, 389 F).
12 Damit ist vor allem auch die Priester-, Mönchs- und
Nonnenehe gemeint (Hinschius 1, 144-157).
13 Als Verwandtschaftsehen.
14 Auch Nürnberg gestattete anfangs zwar Eheschei-

mur, ut divertentes (sed magistratus autoritate) pa-
tiamur separari, sed ut coelibes agant14, juxta prae-
ceptum Christi, Matth. 19 [9]; neque enim volumus
ecclesiam foedare impiis multorum conatibus, quan-
quam hoc quibusdam non ignobilibus viris15 et fra-
tribus videtur et nos non improbamus, ut, qui volet,
legem Mosi [5. Mose 24, 1] sequatur. Nos tamen
hanc legem ecclesiae nostrae non libenter rogamus.
Malumus perire eos, qui pereunt, citra hanc licen-
tiam et citra offendiculum bonorum, quam aliquot
pios in hanc sentinam malorum pertrahi. Dominus
est, in cuius conspectu agimus; is omnium fidem
intuebitur16.
Erequens malum est, ab impiis magistratibus per-
missum, hactenus, quod ecclesiae non sine magno
malo praefuerunt. Quo interim uxores adulterio no-
biles divertunt, turpius post privatum divortium
quam in adulterio agentes. Hic si diutius toleratum
sit malum, consulimus, ut alicubi conjungantur,
vitae suae anteactae poenitentiam agentes, si Do-
minus sit miseraturus.
De dormientibus in Domino.
Cessit hic omnis charitas et, ceu perdantur, qui
obdormiunt in Domino, sic abjiciuntur, et hoc debe-
dung durch sein Stadtgericht, nicht aber Wieder-
verheiratung Geschiedener bei Lebzeiten des ande-
ren Eheteils (Adolf Engelhardt, Die Reformation
in Nürnberg. 1 [ = Mitteilungen des Vereins für Ge-
schichte der Stadt Nürnberg 33 [Nürnberg 1936]
238 f.).
15 Z.B. Martin Luther, Vom ehelichen Leben (1522)...
.. wilchs unschuldig ist, mag sich verendern“ (WA
10 II 288).
16 Auf Althamers Fragen über diesen Punkt antwortet
Billican 1525:
De matrimonio, quod quaeris, sic habeto:
Sine parentum consensu non benedicimus. Coniu-
gibus factis non consecramus sine testibus. Dein di-
vulsa matrimonia ob stuprum non componimus, nisi
utroque consentiente. Dissentiente vero et disce-
dente altero, non patimur, nisi publico testimonio
seiunctos esse. Stupratori sive adultero nullum ius
ducendi permittimus neque consecramus. Fugam
concedimus. Magistratus publici est punire. Ubi ille
negligens fuerit, nihil ad nos. Primo Christum sequi-
mur et non peccetur amplius secundum ecclesiae or-
dinem, ne feratur adulter, quem aversatur matrona,
nisi caelebs agat et poeniteat illum mali patrati,
donec recipiatur in communionem (Kolde, Zur Ge-
schichte Billicans 33).

304
 
Annotationen
© Heidelberger Akademie der Wissenschaften