46

Aristophanes

6 ]γύναι Vgl. Sommerstein 2009, 29 A. 43: „only a man may address
an individual woman simply as ‘woman’ (γύναι); any woman may be so
addressed [...], though most often it is the speaker’s wife. Ar. fr. 592.6 is not
provably an exception, since only the last five letters of the line survive and
the full vocative expression may have been [ώ φίλη] γύναι as in Lys. 95“.
12 ύβριζόμεναι Zu ύβρίζειν vgl. Olson 2002, zu Ar. Ach. 479 (άνήρ
ύβρίζει): ,,ϋβρις is outrageously hostile behaviour designed not so much to
injure as to humiliate its victim“.
14 μηδένπλέον Vgl. Men. Coneaz. 17Sandb. (τοϊςπόνοιςδ’είργαζόμην/
ούδέν πλέον).
15 τί ούν γένοιτ’άν; Vgl. Ar. Equ. 13 (τις ούν γένοιτ’ άν; - bezogen auf
σωτηρία ,Ausweg“); vgl. auch Lys. 191 (τίς αν ούν γένοιτ’ άν όρκος;).
έχ’ άτ[ρέμα Zur plausiblen Ergänzung von Kassel 1978 vgl. hier oben,
Textgestalt; der Ausdruck in der Komödie auch in Ar. Nub. 743, Av. 1200 (έχ’
άτρέμας), 1244, Thesm. 230 (vgl. auch Nub. 261 άλλ’ έχ’ άτρεμεί).
16 τ[άς Μιλησίας Die milesische Herkunft des olisbos auch im zitierten
Ar. Lys. 108-9 (έξ ού γάρ ήμάς προϋδοσαν Μιλήσιοι, / ούκ είδον ούδ’ ολισβον
όκτωδάκτυλον; vgl. Sud. α 169 ολισβος· αίδοϊον δερμάτινον, ώ έχρώντο αί
Μιλήσιαι γυναίκες, ώς τριβάδες καί αίσχρουργοί· έχρώντο δε αύτοϊς και αί
χήραι γυναίκες).
17 άντιβολώ Für die Formulierung εϊπ’, άντιβολώ, τί(ς) έστι; - mit
άντιβολεϊν im Sinne von ,fragen“, ,bitten“ - verweisen Kassel-Austin z. St.
auf Ar. Equ. 109. 142. 1202, Nub. 155. 224. 314, Eccl. 1071 (vgl. auch Plat. fr.
189,3 [Phaön] έστι δ’, άντιβολώ σε, τούτο τί; und fr. 207,1 πρώτον μεν ούν μοι
λέξον, άντιβολώ; für die auf die Komödie beschränkte Bedeutung ,anflehen“,
,dringend bitten“ vgl. hingegen Olson 2002, zu Ar. Ach. 414, der den Ausdruck
für „colloquial“ halten möchte).
[τό σκύτινον Vgl. hier oben, Interpretation (speziell Ar. Lys. 109-10 ούκ
είδον ούδ’ ολισβον όκτωδάκτυλον, / ος ήν άν ήμϊν σκύτινη ’πικουρία; vgl.
auch Hsch. σ 1200 σκύτινον καθειμένον· διεζωσμένοι είσήεσαν οί κωμικοί
ύποκριταί. οί δέ αίδοΐα δερμάτινα τού γελοίου χάριν άνωτέρω τών ισχίων
καί τών αιδοίων περικείμενοι, schol. Ar. Nub. 538b σκύτινον] δέρμα, αίδοϊον,
δερμάτινον).
18 φλυαρία καί λήρος ϋβρεω[ς Vgl. Ar. Lys. 159 (φλυαρία ταϋτ’ έστι
τά μεμιμημένα); zur Junktur, die idiomatisch in der att. Konversation gewesen
sein soll, vgl. Plat. Hipp. ma. 304b (ϊνα μη δοκή λίαν άνόητος είναι λήρους καί
φλυαρίας ώσπερ νΰν μεταχειριζόμενος) und Gorg. 486c (είτε ληρήματα χρή
φάναι είναι είτε φλυαρίας); vgl. auch Aristot. Protr. fr. 110,4 (ώς τά άλλα γε
πάντα φλυαρία τις έοικεν είναι πολλή καί λήρος), Plut. De comm. not. 1065c
(τών ταΰτα ληρούντων καί φλυαρούντων), Cass. Dion. Hist. Rom. p. 122,8 (τί