Hagiographie als Kaisermemorie - Kaiser Zenon in der Vita Danielis

III

b. Die prochalkedonensische, vor allem kirchengeschichtliche
und h agio graphische Überlieferung
An den Ausgang des sechsten Jahrhunderts ist die Kirchengeschichte des Euagrios
Scholastikos zu datieren,20 die sich häufig auf Malalas als Quelle beruft.21 Das dritte
Buch behandelt die Zeit der Herrschaft Zenons und bietet für diese Zeit - ganz in der
Tradition des Eusebius von Cäsarea - auch ausführlich Quellen im Wortlaut.22 Euag-
rios, ein strikter Anhänger der Beschlüsse von Chalkedon und damit ein Vertreter der
Orthodoxie des späten sechsten Jahrhunderts,23 zeichnet Zenon als Tyrannen unter
reichlicher Benutzung der üblichen Tyrannentopik: Total von Begierden beherrscht
lebt der Isaurier ein zügelloses Leben und lässt keine Untat aus. Seine Herrschaft ist
ein Unglück für das Reich, so dass Barbaren ungehindert ins Reich einfallen können.
Unter seiner Herrschaft leiden die Untertanen; was ihnen die räuberischen Barbaren
lassen, hat ihnen dann Zenon auf barbarische Weise mit Gewalt genommen:
i. Ζήνων δέ, έπεί τήν βασΑείαν του παιδός οί τελευτήσαντος μόνος
περιεβάλετο, ώσπερ ούκ οίόμενος των όλων εγκρατής γενέσθαι εί μή
καί πάσαις ταΐς έπιούσαις ήδοναΐς μετ' εξουσίας έπεξέλθοι, τοσοΰτον
εκ προοιμίων εαυτόν ταΐς έπιθέσεσι των επιθυμιών έκδέδωκεν ώς
μηδέν αυτόν έπισχεΐν τών απρεπών τε καί άθέσμων, άλλ' ούτως
τούτοις έμπολιτεύσασθαι ώς τό σκοτίως ταύτα καί εν παραβύστω γί-
γνεσθαι χαμερπές σκοτίως είναι νομίζειν, τό δέ γε αναφανδόν καί
ώσπερ έξ άπόπτου βασιλικόν καί αύτοκράτορι μόνω πρέπον, - κακώς
καί δουλοπρεπώς κρίνας. Ούκ έξ ών γάρ έτέρων κρατεΐν πέφυκεν ό
αύτοκράτωρ γνωρίζεται, άλλ' έξ ών έαυτού πρώτον άρχει τε καί κρα-
τεί, μηδενί τών άτοπων παρείσδυσιν έαυτώ διδούς, ούτω δέ άνάλωτος
ταΐς άκρασίαις ύπάρχων ώς ζών άγαλμα τών άρετών είναι προς μίμη-
σιν,έκπαιδεύων τό ύπήκοον. Ό δέ ταΐς ήδοναΐς έαυτόν άνοιγνύς λέλη-
θε κατά σμικρόν δούλος αίσχιστος δορυάλωτος άνάποινος γιγνόμενος,
δεσποτείας συχνάς άμείβων ίσα τοΐς άχρείοις τών δούλων, είπερ άνα-
ρίθμητοι τών ήδονών αί δέσποιναι καθεστάσιν, ήκιστα πέρας τής συνε-
χείας τε καί τής σφών άλληλουχίας έχουσαι· άεί τής έν χερσίν ήδονής
ούχ ίσταμένης, ύπέκκαυμα δέ καί προοίμιον έτέρας γιγνομένης, έως ή
αύτοκράτωρ τις όντως γιγνόμενος τήν όχλοκρατείαν τών ήδονών ξε-
νηλατήσοι, βασιλεύων λοιπόν ού τυραννούμενος, ή μέχρι τελευταίας
ροπής δουλεύων τά έν Άιδου καταλάβοι. 2. Τοιαύτα μέν ούν κατ' άρ-
χάς ό Ζήνων έκδεδιη τη μένος τον βίον οί δέ γε ύπήκοοι πρός τε άνίσχο-
ντα πρός τε δυόμενον ήλιον κακώς έπασχον, ένθεν μέν τών Σκηνιτών

20 Allen (1981), Hübner (2007), S. 98-100.

21 Hübner (2007), S. 57-58.

22 Evagrius, Historia ecclesiastica III 4 (Encydion des Basiliskos); III 5 (Brief der kleinasiatischen Bischöfe
an Basiliskos); III 7 lAntencydion des Basiliskos); III 98 (Brief der Bischöfe der Provinz Asia an Aka-
kios); III14 (Henoticon \edictum Zenonis\ Kaiser Zenons).

23 Euagrios ist somit ein Vertreter des sogenannten Neuchalkedonismus; vgl. Allen (1981), S. 21-44,119-14;
Hübner (2007), S. 9-16,82-98; Brennecke (2013), S. 71-74· Zum Phänomen des Neuchalkedonismus vgl.
Gray (1994); van Oort/Roldanus (1998), darin vor allem der Beitrag von Karl-Heinz Uthemann.