DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.33311#0060
60
Richard Reitzenstein:
Aus dem ganzen Zusammenhang der Eusehius-Stellen müssen
wir zuletzt den vielumstrittenen Abschnitt aus dem ihm zugeschrie-
benen Psalmenkommentar prüfen, dessen Überlieferungsart ernste
Zweifel gegen die Echtheit einzelner Abschnitte durchaus be-
rechtigt erscheinen läßt 1. Zu Ps. 67,7 ό θεός κατοικίζει μονοτρόπους
έν ο’ίκω bemerkt der Kommentator 2: κατοικίζει, φησί, μονοτρόπους έν
οίκω, κατά δέ τόν Σύμμαχον 'δίδωσιν οίκεΐν μοναχοΐς οίκίαν’, καί κατά
τόν ’Ακύλαν 'καΕίζει μονογενεΐς οίκόνδε’, κατά δέ τήν πέμπτην
εκδοσιν 'κατοικίζει μονοζώνους έν οΐκω’. καί τοΰτ’ ήν τό πρώτον
αύτου κατόρΕωμα, δ δή καί μέγιστον τών αύτοΰ κατορΕωμάτων τώ τών
άνθρώπων δεδώρηται γένει 3. τό γοΰν πρώτον τάγμα τών έν Χριστώ
προκοπτόντων τό τών μοναχών τυγχάνει. σπάνιοι δέ είσιν ούτοι.
διό κατά τόν ’Ακύλαν μονογενεΐς ώνομάσθ-ησαν, άφοομοιωμένοι
τώ μονογενεΐ υίώ τοΰ 9-εοΰ. κατά δέ τούς έβδομήκοντα μονότροποι
τυγχάνουσιν, άλλ’ού πολύτροποι ούδέ άλλοτε άλλως τόν έαυτών μετα-
βάλλοντες τρόπον, ένα δέ μόνον κατορΕοΰντες τόν είς άκρον ήκοντα
άρετής 4. μ ο ν ο ζ ώ ν ο υ ς δέ αύτούς ή πέμπτη έκδοσις ώνόμασεν ώς
άν μονήρεις καί καΈ’ έαυτούς άνεζωσμένους' τοιοΰτοι δέ πάντες είσίν οί
τόν μονήρη κοά άγνόν κατορΕοΰντες βίον, ών πρώτοι γεγόνασιν οί τοΰ
σωτήρος ήμών μ.αΕηταί, οΐς εΐρητο 'μή κτήσησθε χρυσόν μηδέ άργυρον
είς τάς ζώνας ύμών, μή πήραν είς όδόν, μηδέ ύποδήματα μηδέ ράβδον’.
Mit Eusebius stimrnt hier alles; nur der technische Gebrauch des
Wortes μοναχός befremdet. Aber ist es denn hier technisch ge-
braucht ? Dann hätte der Schriftsteller schwerlich in der Fort-
setzung gesagt άφορίσας έξαίρετον καί τιμιώτατον έαυτω τ ά γ μ α τ ό
τών μονοτρόπων κατοικίζει αύτούς έν οΐκω. Notwend.ig hätte
er μοναχών einsetzen müssen, da er hier nur paraphrasiert. Er hatte
vier verschiedene Übersetzungen für das hebräische Wort, das
'einsam, allein’ bedeutet, zu erklären; für zwei liegen die Erklä-
rungen deutlich vor (μονόζωνοι und μονότροποι); für eine liegt
1 Vgl. E. Schwartz Pauly-Wissowa VI 1435 ff. Warum icli von der
Entscheidung Schwartzs ahweiche, hahe ich geglaubt genauer begründen
zu sollen.
2 Montfaucon Coll. nov. patr. I 347 D ff.
3 Vergleichbar ist eher Jamblich § 30 ΐνα τό τής εύδαιμονίας τε καί φιλοσο-
φίας σωτήριον έναυσμα χαρίσηται τή -9-νητή φύσει, ού μεΐζον άγαθόν ουτε ήλθεν
οΰτε ήξει ποτέ δωρη-9-έν έκ -9-εών (aus Nicomachus) als dessen letzte Quelle
Plato Timaios 47 B.
4 Die Weltchristen haben ja nach Eusebius, der δύο τρόπους scheidet,
zu Zeiten den τρόπος der Asketen, der oberen Klasse also, anzunehmen; die
Asketen haben nur einen τρόπος τοϋ βίου.
Richard Reitzenstein:
Aus dem ganzen Zusammenhang der Eusehius-Stellen müssen
wir zuletzt den vielumstrittenen Abschnitt aus dem ihm zugeschrie-
benen Psalmenkommentar prüfen, dessen Überlieferungsart ernste
Zweifel gegen die Echtheit einzelner Abschnitte durchaus be-
rechtigt erscheinen läßt 1. Zu Ps. 67,7 ό θεός κατοικίζει μονοτρόπους
έν ο’ίκω bemerkt der Kommentator 2: κατοικίζει, φησί, μονοτρόπους έν
οίκω, κατά δέ τόν Σύμμαχον 'δίδωσιν οίκεΐν μοναχοΐς οίκίαν’, καί κατά
τόν ’Ακύλαν 'καΕίζει μονογενεΐς οίκόνδε’, κατά δέ τήν πέμπτην
εκδοσιν 'κατοικίζει μονοζώνους έν οΐκω’. καί τοΰτ’ ήν τό πρώτον
αύτου κατόρΕωμα, δ δή καί μέγιστον τών αύτοΰ κατορΕωμάτων τώ τών
άνθρώπων δεδώρηται γένει 3. τό γοΰν πρώτον τάγμα τών έν Χριστώ
προκοπτόντων τό τών μοναχών τυγχάνει. σπάνιοι δέ είσιν ούτοι.
διό κατά τόν ’Ακύλαν μονογενεΐς ώνομάσθ-ησαν, άφοομοιωμένοι
τώ μονογενεΐ υίώ τοΰ 9-εοΰ. κατά δέ τούς έβδομήκοντα μονότροποι
τυγχάνουσιν, άλλ’ού πολύτροποι ούδέ άλλοτε άλλως τόν έαυτών μετα-
βάλλοντες τρόπον, ένα δέ μόνον κατορΕοΰντες τόν είς άκρον ήκοντα
άρετής 4. μ ο ν ο ζ ώ ν ο υ ς δέ αύτούς ή πέμπτη έκδοσις ώνόμασεν ώς
άν μονήρεις καί καΈ’ έαυτούς άνεζωσμένους' τοιοΰτοι δέ πάντες είσίν οί
τόν μονήρη κοά άγνόν κατορΕοΰντες βίον, ών πρώτοι γεγόνασιν οί τοΰ
σωτήρος ήμών μ.αΕηταί, οΐς εΐρητο 'μή κτήσησθε χρυσόν μηδέ άργυρον
είς τάς ζώνας ύμών, μή πήραν είς όδόν, μηδέ ύποδήματα μηδέ ράβδον’.
Mit Eusebius stimrnt hier alles; nur der technische Gebrauch des
Wortes μοναχός befremdet. Aber ist es denn hier technisch ge-
braucht ? Dann hätte der Schriftsteller schwerlich in der Fort-
setzung gesagt άφορίσας έξαίρετον καί τιμιώτατον έαυτω τ ά γ μ α τ ό
τών μονοτρόπων κατοικίζει αύτούς έν οΐκω. Notwend.ig hätte
er μοναχών einsetzen müssen, da er hier nur paraphrasiert. Er hatte
vier verschiedene Übersetzungen für das hebräische Wort, das
'einsam, allein’ bedeutet, zu erklären; für zwei liegen die Erklä-
rungen deutlich vor (μονόζωνοι und μονότροποι); für eine liegt
1 Vgl. E. Schwartz Pauly-Wissowa VI 1435 ff. Warum icli von der
Entscheidung Schwartzs ahweiche, hahe ich geglaubt genauer begründen
zu sollen.
2 Montfaucon Coll. nov. patr. I 347 D ff.
3 Vergleichbar ist eher Jamblich § 30 ΐνα τό τής εύδαιμονίας τε καί φιλοσο-
φίας σωτήριον έναυσμα χαρίσηται τή -9-νητή φύσει, ού μεΐζον άγαθόν ουτε ήλθεν
οΰτε ήξει ποτέ δωρη-9-έν έκ -9-εών (aus Nicomachus) als dessen letzte Quelle
Plato Timaios 47 B.
4 Die Weltchristen haben ja nach Eusebius, der δύο τρόπους scheidet,
zu Zeiten den τρόπος der Asketen, der oberen Klasse also, anzunehmen; die
Asketen haben nur einen τρόπος τοϋ βίου.