Metadaten

Wolgast, Eike [Hrsg.]; Seebaß, Gottfried [Hrsg.]; Heidelberger Akademie der Wissenschaften [Hrsg.]; Kirchenrechtliches Institut der Evangelischen Kirche in Deutschland [Hrsg.]; Sehling, Emil [Begr.]
Die evangelischen Kirchenordnungen des XVI. Jahrhunderts (12. Band = Bayern, 2. Teil): Schwaben: Reichsstädte Augsburg, Dinkelsbühl, Donauwörth, Kaufbeuren, Kempten, Lindau, Memmingen, Nördlingen, Grafschaft Oettingen-Oettingen — Tübingen: J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), 1963

DOI Seite / Zitierlink: 
https://doi.org/10.11588/diglit.30628#0315
Lizenz: Freier Zugang - alle Rechte vorbehalten
Überblick
loading ...
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
Renovatio Ecclesiae Nordlingiacensis

missa[m]7pro sacrificio habere, id quod impium est
et blasphemum, aut non esse remissionem peccato-
rum in coena. Digna sane argumentatio, quae hunc
in ecclesia motum nobis pariat8 et blasphemiae
Carlostadinae patrocinetur! Digna certe, ut quidam
scribat hinc permotus de opinione Carlostadiana!
Rem, quatenus ex evangeliorum testimoniis agatur,
conjecturis actam videri posse, caeterum propheta-
rum testimonia et legis Mosaice haec irrefragabiliter
confirment. Hui, irrefragabiliter et prophetarum et
legis testimonia! Quae testimonia habent prophetae
et quorsum testantur? Quid, quaeso, lex et quor-
sum patrocinatur Carlostadio? An huc, quod Chri-
stus suam carnem non dederit edendam, suum
sanguinem non dederit bibendum? Proferant αυεοι
vel verbum e prophetis et Mose, quo confirment
errorem, et fatebimur verum esse, quod iactant! In
ore habent prophetas et Mosen, nominum lenocinio
et se et auditorium fallentes. Nos scimus, prophetas
de sacrificio in remissionem peccatorum peragendo
loqui, de sanguine fundendo et aspergendo legem
praecipere, sed quid hinc nobis obgannient impii,
nisi quod habent in ore ? Ergo missa non est sacrifi-
cium, ergo in missa non est remissio peccatorum. Et
quis hoc Carolostadio tacente ignorasset? An vero,
quia in missis non est remissio peccatorum, conse-
quatur in coena Dominica non esse corporaliter car-
nem et sanguinem Domini, hoc probent non impii
modo, sed et stulti sacramentarii. Quasi ideo non
fuerit in coenis legalium caro victimae, quia victima
in coena non sacrificaretur, quia in coenis non esset
remissio peccatorum. Videte hic, patres, quantum
6 Im November und Dezember 1524 waren 5 Schriften
Karlstadts zur Abendmahlsfrage erschienen (Barge
2, 144-223. — WA 18, 38f.). In ihnen behauptete er
aus dem religiösen Anliegen, die Heilsbedeutungdes
Todes des Herrn Christus besonders herauszustellen,
Christus habe im letzten Abendmahl bei dem Wort
,,Das ist“ auf sich selbst gedeutet und damit nicht
Brot und Wein gemeint. So bestritt er die Gegenwart
von Leib und Blut des Herrn im Herrenmahl. Auf
die hier gegen Karlstadt erhobenen Einwände ant-
wortete dieser dann in seiner gegen Luther gerichte-
ten Schrift „Von dem Neuen und dem Alten Testa-
ment“ (Barge 2, 283-287).
7 In der Vorlage steht infolge eines versehentlich feh-
lenden Abkürzungszeichens: missa.
8 In der Vorlage steht versehentlich: pareat.
9 Dazu vgl. etwa Barge 2, 224-261. - Gedacht war
vor allem an Zwingli, der am 16. Nov. 1524 in einem

tumeant frustra ad perniciem ecclesiae nati Carlos-
tadiani, falso nomine Mosis et prophetarum nun-
quam intellectorum! E verbis novi testamenti tan-
tum conjectura colligi dicunt, et huc impulit eos
veritas, scilicet: quod conjectura tantum adsequi-
mur, debebat ecclesiis Germanorum hunc publicum
motum parere. Debebat huic illorum dogmati fun-
damentum firmum esse. Admiror vero omnium ma-
xime, quosdam non ignobiles9 adeo oblitos esse ra-
tionis dicendi et quaestionum propostitarum, ut ne-
que, quid dicerent, nec de quo nec quod, advertant.
Sic enim confusa sunt, quae digeri oportebat, et sine
ordine proposita, quae ordinatissima esse convenie-
bat, ut videam communis etiam sensus oblitos, Scili-
cet ita nudat omnibus beneficiis Deus eos, quos prae-
paravit ad interitum.Videte enim, quam feliciter colli-
gant: Non est remissio peccatorum in coena; ergo non
est corpus Domini in coena. Item: Christus extra Hie-
rusalem juxta prophetias10 cesus est, ergo non in coe-
na; ergo in coena non est corpus Christi, ergo corpus
Christi non est panis et sanguis Christi non est vi-
num. Nos autem expectamus, dum, quod nullo or-
dine hactenus praestiterunt, aliquando perspicue
tradant, et ut, quid velint, intelligamus et, quod
maxime volunt, ut ecclesiam cum illis recte institua-
mus.
Sed age veniamus ad novi testamenti verba, e qui-
bus id colligit Carolostadius! Panis est corpus Chri-
sti, quod traditum est pro peccatis; ergo non est tra-
ditus ipse Christus, quod est contra Mosen et pro-
phetas. Ecce vobis, quam lascivit juveniliter homo
et quam praeter decorum gestit theologus! Idem
fingierten, in zahllosen Abschriften verbreiteten,
aber erst März 1525 in Druck gegebenen Brief an
Matth. Alber in Reutlingen zwar nicht Karlstadts,
aber eine vom Lutherischen Standpunkt aus ihr ver-
wandte Abendmahlsanschauung vertrat (CR 90
[ = Zwingli 3] 322-354), ferner an Oekolampadius, der
sich am 21. Nov. 1524 so ziemlich zu Karlstadt be-
kannte (CR 95 [= Zwingli 8] Nr. 352 S. 252) und an
Geistliche in Augsburg, vor allem wohl an Michael
Keller, deren Haltung Urban Rhegius veranlaßte,
noch im November eine Schrift gegen Karlstadts
Abendmahlslehre zu veröffentlichen (Roth 1, 198f.-
Ernst Staehelin, Briefe und Akten zum Leben
Oekolampads 1 [= Quellen und Forschungen zur
Reformationsgeschichte 10] Leipzig 1927. Nr. 230).
10 3. Mos. 16, 27 in Zusammenschau mit Hebr. 13,
11-13.

299
 
Annotationen
© Heidelberger Akademie der Wissenschaften