80

Aristophanes

tener άπάγειν und άπόφερειν; vgl. auch die Formen ούκ ές / εις κόρακας
άποφθερεϊ/-ή; - vgl. Ar. Equ. 892, Nub. 789, Eup. fr. 359 - und sporadische
Varianten wie Vesp. 51 ές κόρακας οίχήσεται;, Pac. 117 ές κόρακας βαδιεϊ,
Αν. 28 ές κόρακας έλθεΐν, Thesm. 1226 τρέχε νυν κατ’ αύτούς <ές> κόρακας
έπουρίσας, Men. Sam. 133 ές κόρακας άπεισιν έκ τής οικίας); oft auch ellip-
tisch (ές / είς κόρακας - Ar. Ach. 864, Nub. 646, Vesp. 852. 982, Pac. 19, Αν. 889.
990, Ran. 187. 189, Euphan. fr. 2 [Pyraunos], Hipparch. fr. 1,5 [Anasözomenoi],
Men. Dysc. 112, Sam. 370 - bzw. ούκ ές / είς κόρακας; - Ar. Nub. 871, Vesp. 458,
Ran. 607, Plut. 394, Men. Epitr. 160, Her. 72), nur vereinzelt - wie hier - von
diesen Verben abgelöst und in andere Sätze eingebettet (vgl. Ar. Nub. 123 άλλ’
έξελώ σ’ είς κόρακας έκ τής οικίας, Pac. 1221 άπόφερ’, άπόφερ’ ές κόρακας
από τής οικίας, Men. Sam. 352-4 έκ τής δ’ οικίας / έπί κεφαλήν ές κόρακας
ώσον τήν καλήν / Σαμίαν).
τά ψηφίσματα Ein psephisma ist im Athen der klass. Zeit ein durch
die Volksversammlung beschlossenes ,Dekret“, also ein Volksbeschluß, der
mit einer Mehrheit der Stimmen erlassen wurde (vgl. z.B. Ar. Ach. 536), und
unterscheidet sich generell vom nomos,Gesetz“ (vgl. Plat. Theaet. 173d νόμους
καί ψηφίσματα, Aristot. Pol. 1292a 6 όταν τά ψηφίσματα κύρια ή άλλα μή
ό νόμος, Dem. 20,92 ψηφισμάτων ούδ’ ότιοΰν διαφέρουσιν οί νόμοι, άλλά
νεότεροι οί νόμοι, καθ’ οϋς τά ψηφίσματα δει γράφεσθαι, τών ψηφισμάτων
αύτών; vgl. Quaß 1971, 2-5. 14-30); für die Komödie vgl. Ar. Equ. 1382-3
(μά Δί’, άλλ’ άναγκάσω κυνηγετεΐν έγώ / τούτους άπαντας, παυσαμένους
ψηφισμάτων), Nub. 1019 (κωλήν μικράν, ψήφισμα μακράν), 1428-9 (καίτοι
τί διαφέρουσιν / ήμών έκεΐνοι, πλήν γ’ ότι ψηφίσματ’ ού γράφουσιν;), Vesp.
377-8 (ϊν’ είδή μή πατεϊν τά / τών θεών ψηφίσματα), Pac. 609 (σπινθήρα
μικρόν Μεγαρικοϋ ψηφίσματος), Αν. 1038-41 ([ΨΗ.] ψηφισματοπώλης είμί
και νόμους νέους / ήκω παρ’ ύμάς δεύρο πωλήσων. [HE.] τό τί; / [ΨΗ.] χρή-
σθαι Νεφελοκοκκυγιάς τοϊσδε τοϊς μέτροισι / καί σταθμοΐσι καί ψηφίσμασι
καθάπερ Όλοφύξιοι“), 1289 (κάπειτ’ άν άμα κατήραν είς τά βιβλία, / είτ’ αν
ένέμοντ’ ένταϋθα τά ψηφίσματα), Lys. 703-4 (οί δε πέμψειν ούκ έφασκον διά
τά σά ψηφίσματα. / κούχί μή παύσησθε τών ψηφισμάτων τούτων), Thesm.
361-2 (ή ψηφίσματα καί νόμον / ζητούσ’ άντιμεθιστάναι), Eccl. 649-50 (άλλ’
ούτος μέν πρότερον γέγονεν πριν τό ψήφισμα / γενέσθαι), 812-3 (ώσπερ
ούχ ορών / άεί τοιαϋτα γιγνόμενα ψηφίσματα), 1013 (ψήφισμα, καθ’ ό σε
δει βαδίζειν ώς έμέ), 1090-1 (τουτί τό πράγμα κατά τό Καννωνού σαφώς
/ ψήφισμα· βινεϊν δει με διαλελημμένον), fr. 226 [Daitales] (εί μή δικών τε
γυργαθούς ψηφισμάτων τε θωμούς / φέροντες) und Cratin. fr. 285 [Hörai] -
Plat. fr. 123 [Poietes] (ψήφισμα έθηκεν).
τήν ανάγκην Dies ist die einzige Bezeugung für ananke im Sinne von
Klepsydra, der Wasseruhr, die zur Zeitbeschränkungbei Prozessen diente (vgl.