Metadaten

Raible, Wolfgang; Heidelberger Akademie der Wissenschaften / Philosophisch-Historische Klasse [Hrsg.]
Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse (1991, 1. Abhandlung): Zur Entwicklung von Alphabetschrift-Systemen: is fecit cui prodest; vorgetragen am 21. April 1990 — Heidelberg: Winter, 1991

DOI Seite / Zitierlink: 
https://doi.org/10.11588/diglit.48161#0030
Lizenz: Freier Zugang - alle Rechte vorbehalten
Überblick
loading ...
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
20

Wolfgang Raible

leserfreundlicher gestaltet sind, kann man auf jeden Fall im römischen
Bereich machen. Auch hier gibt es schon seit etruskischer Zeit eine Tra-
dition der Worttrennung. Der älteste erhaltene Text aus der juristischen
Epigraphik, das Senatus consultum de Bacchanalibus aus dem Jahr 186
v. Chr., weist Worttrennung durch einen hochgestellten Punkt auf.
Kleine, wenn auch nicht systematisch gesetzte Spatia stehen an für die
Gliederung wichtigen Stellen.
Ein Beispiel soll die ausgebildete Technik zeigen. Jedes der römi-
schen Municipien hatte sein Stadtgesetz. Es war in Stein gehauen oder in
Erz gegossen und öffentlich zugänglich. Das folgende Beispiel zeigt, daß
es sich dabei um sehr „komfortable“ Texte handelt.
-R DE SERVIS ■ APVD · HVIR · MANVMITTEND1S ·
Sl QVIS MVNICEPS · MVNICIPI · FLAVI SALPENSAN1 · QVI LATINVS ERIT APVT ■ IIVIR
XXVIII QVI ■ IVRE ■ DICVNDO ■ PRAEERVNT · EIVS MVNICIPI SERVOM ■ SVOM SERVAMVE SVAM
EX SERVITVTE IN LIBERTATE · MANVMISERIT LIBERVM LIBERAMVE ESSE IVSSERIT
DVM NE QVIS PVPILLVS NEVE QVAE · VIRGO · MVLIERVE · SINE TVTORE ■ AVCTORE
QVEM QVAMVE MANVMITTAT · LIBERVM LIBERAMVE · ESSE ■ IVBEAT · QVI · ITA
MANVM1SSVS ■ LIBERVE ESSE ■ IVSSVS ERIT ■ LIBER ESTO · QVAEQyE ITA · MANVMISSA
LIBERAVE IVSSA ERIT · LIBERA ESTO ■ VTI QVI OPTVME IVRE LATINI ■ LIBERTINI · LI
BERI SVNT · ERVNT · TVM ■ IS · QVI MINOR · XX ANNORVM ERIT ■ ITA MANVMITTAT ·
SI CAVSAM MANVMITTENDI · IVSTA ■ ESSE IS · NVMERVS DECVRIONVM ■ PER QVEM 2
DECRETA H · L ■ FACTA RATA SVNT CENSVERIT · -R DE TVTORVM DATIONE ·
Cvi · TVTOR NON ERIT · INCERTVSVE ERIT ■ SI · IS · EREVE MVNICEPS ■ MVNICIPI FLAVI SALPENSANI ·
ΧΧΪΧ ERIT ■ ET ■ PVPILLI · PVPILLAEVE · NON ERVNT · ET AB ÜVIRIS Ο VI · I ■ D P EIVS MVNICIPI · POSTV
LAVERIT VTI SIBI TVTOREM DET · EVM QVEM DARE VOLET · NOMINAVERIT DVM · IS
A QVO POSTVLATVM ERIT · SIVE VNVM SIVE PLVRES COLLEGAS HABEBIT ■ DE OMNIVM COLLE
GARVM SENTENTIA ■ QVI TVM IN EO ■ MVNICIPIO · INTRAVE FINES MVNICIPI EIVS ERIT
CAVSA · COGNITA · Sl ■ EI vI-DEbI-TVR · EVM QVI NOMINATVS ERIT · TVTOREM DATO SIVE
IS EAVE CVIVS NOMINE · ITA POSTVLATVM ERIT · PVPIL ■ PVPILLAVE · ERIT ■ SIVE IS A QVO
POSTVLATVM ■ ERIT · NON HABEBIT · COLLEGAMQVE · EIVS IN EO MVNICIPIO · INTRAVE
FINES · EIVS MVNICIPI · NEMO ERIT · CVM · IS · A QVO ITA POSTVLATVM ERIT · CAVSA CO
GNITA ■ IN D1EBVS ■ X · PROXVMIS EX DECRETO DECVRIONVM · QVOD. CVM DVAE PARTES
DECVRIONVM · NON MINVS ADFVER1NT · FACTVM ERIT · EVM QVI NOMINATVS ·
ERIT ■ QVO · NE AB IVSTO · TVTORE · TVTELA · HABEAT · EI TVTOREM DATO · QVI TVTOR H L ·
DATVS ERIT ■ IS EI ■ CVI DATVS ERIT · QVO NE AB IVSTO TVTORE · TVTELA · HABEAT · TAM IVSTVS
TVTOR ESTO QVAM · SI IS C ■ R ET · ADGNATVS PROXVMVS C · R ■ TVTOR ESSET ·
Ausschnitt aus dem Stadtgesetz von Salpensa, Provinz Baetica (Faksimile, Corpus Inscrip-
tionum Latinarum Band IV)
Alles ist hier darauf angelegt, dem Leser eine schnelle Orientierung
mit geringer Zugriffszeit zu ermöglichen. Die Texte sind in Abschnitte
gegliedert. Jeder der Abschnitte hat einen Titel. Er heißt rubrica, weil er
bei in Stein gehauenen Gesetzen rot unterlegt war. Die erste Zeile ist
nach links ausgestellt, sie hat eine besonders große Majuskel. Daneben
steht eine Randnummer. Jedes dieser Gesetze hatte sein Inhaltsver-
zeichnis, das aus den einzelnen Rubriken und der dazugehörigen Rand-
nummer bestand. Mit Hilfe dieses Inhaltsverzeichnisses konnte man die
gewünschte Information also sehr rasch suchen. Innerhalb der einzelnen
Textpassus sind, analog zu dem Verfahren in der griechischen Epigra-
 
Annotationen
© Heidelberger Akademie der Wissenschaften