DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.30627#0716
XI 1. Ulmers Gottesdienstform 1544.
Modus informationis.
Concionibus iam inchoatis haud longe post sub-
secuta est eius ecclesiae a papistica doctrina et cere-
moniis reformatio. In reformandis autem eius eccle-
siae abusibus hac via et ratione est usus.
Aras cum divis suis, luminaria item et simulacria
ad pontificiam refigionem spectantia non semel et
uno, sed paulatim et diversis temporibus sustulit.
Noverat utique per puram et incorruptam praedica-
tionem evangefii ex hominum mentibus haec prius
evertenda et eradicanda; quibus sic remotis et haec
ipsa exteriora sua sponte concidebant, nullis omnino
vel ex magistratu vel subditis refragantibus, quin
etiam ultro consentientibus atque eorum amolitio-
nem solficitantibus.
Novi1 ritus ecclesiastici et conciones.
Ritus contra ecclesiastici ab ipso instituti sic se
habebant. Singufis diebus conveniebat populus in
templo summo diluculo. Inde fiebat initium a preci-
bus, quibus continebatur seria gratiarum actio, tum
pro omnibus animae et corporis praestitis Dei benefi-
ciis,tum vero cumprimis, quod singufi ipsorum nocte
praeterita tam clementer a Diaboli insidiis aliisque
pericufis essent conservati.
Exinde praelegebatur caput ex bibliis iuxta libro-
rum et. capitum ordinem idque breviter explicaba-
tur additis adjugendis, quae vel ad doctrinam vel
redargutionem vel correctionem vel institutionem
vel denique ad consolandos et erigendos animos
suggerebantur. Precibus hinc denuo finis imponeba-
tur.
Druckvorlage: Abschrift aus dem Jahre1628 der
1601 geschriebenen Exegesis, hoc est: Brevis atque
simplex narratio de vita ...Joh. Conr. Ulmeri von
dessen Sohn Joh. Ulmer (Schaffhausen Staatsarchiv,
J.J. Spleiss Abschriften, Band 8, S. 18f.). - Über-
setzung: Fuchs, Wirken.
1 Der Nachdruck wird auf dieses Wort zu legen sein.
Diebus dominicis conciones habe bantur solennes,
quibus non solum studiose intererat generosus comes
cum comitissa et auficis suis, oppidani item cives,
sed ex proximis etiam ditionis eius circumiacentibus
pagis magna hominum frequentia confluebat. Exul-
tantes enim et cum gratiarum actione (ut dicitur
alicubi2 de ecclesia apostolica) recipiebant et audie-
bant evangelium, etsi molestissimum quibusdam
videri potuisset de longinquo accedere.
Interim nihilominus singulis septimanis extra
diem dominicam solenniter bis quoque ad audiendas
conciones et reliquum Dei cultum peragendum po-
pulus conveniebat.
Examen eorum, qui ad synaxin accersuri.
Acl sacram synaxin eorum nemo, qui non ante
hanc accessisset, admittebatur nisi habito examine
privato. In quo fiebat exploratio, anne compendium
doctrinae catechisticae et sacrosanctum inprimis hoc
mysterium a. quovis recte intelligeretur. Quod ip-
sum quoque in veteri ecclesia usitatum fuisse vel
eorum exemplo constat, qui catechumeni diceban-
tur.
Caetera ut minus principalia quaeque similiter
cum nostris ecclesiis per omnia consentiunt, brevi-
tate causa nunc omitto - exercitia praesertim et
conciones catechisticae, quales per Dei gratiam
etiam in ecclesiis nostris vigent et studiose exer-
centur.
Ad hunc itaque modum cum iam essent. in ecclesia
constituta singula atque ad hoc usque tempus vi-
xisset in caelibatu,... de coniugio coepit prospicere..
Neu war Einführung eines reinen Predigtgottes-
dienstes in den mittelalterlichen Formen. Die übri-
gen Gottesdienstformen, die mehr oder weniger be-
stehen blieben, werden hier nicht erwähnt.
2 Ap.-Gesch. 2, 46f.: Sumebant cibum cnm exulta-
tione... collaudantes Deum. - Inhaltlich würde eher
an Ap.-Gesch. 13, 48 zu denken sein.
698
Modus informationis.
Concionibus iam inchoatis haud longe post sub-
secuta est eius ecclesiae a papistica doctrina et cere-
moniis reformatio. In reformandis autem eius eccle-
siae abusibus hac via et ratione est usus.
Aras cum divis suis, luminaria item et simulacria
ad pontificiam refigionem spectantia non semel et
uno, sed paulatim et diversis temporibus sustulit.
Noverat utique per puram et incorruptam praedica-
tionem evangefii ex hominum mentibus haec prius
evertenda et eradicanda; quibus sic remotis et haec
ipsa exteriora sua sponte concidebant, nullis omnino
vel ex magistratu vel subditis refragantibus, quin
etiam ultro consentientibus atque eorum amolitio-
nem solficitantibus.
Novi1 ritus ecclesiastici et conciones.
Ritus contra ecclesiastici ab ipso instituti sic se
habebant. Singufis diebus conveniebat populus in
templo summo diluculo. Inde fiebat initium a preci-
bus, quibus continebatur seria gratiarum actio, tum
pro omnibus animae et corporis praestitis Dei benefi-
ciis,tum vero cumprimis, quod singufi ipsorum nocte
praeterita tam clementer a Diaboli insidiis aliisque
pericufis essent conservati.
Exinde praelegebatur caput ex bibliis iuxta libro-
rum et. capitum ordinem idque breviter explicaba-
tur additis adjugendis, quae vel ad doctrinam vel
redargutionem vel correctionem vel institutionem
vel denique ad consolandos et erigendos animos
suggerebantur. Precibus hinc denuo finis imponeba-
tur.
Druckvorlage: Abschrift aus dem Jahre1628 der
1601 geschriebenen Exegesis, hoc est: Brevis atque
simplex narratio de vita ...Joh. Conr. Ulmeri von
dessen Sohn Joh. Ulmer (Schaffhausen Staatsarchiv,
J.J. Spleiss Abschriften, Band 8, S. 18f.). - Über-
setzung: Fuchs, Wirken.
1 Der Nachdruck wird auf dieses Wort zu legen sein.
Diebus dominicis conciones habe bantur solennes,
quibus non solum studiose intererat generosus comes
cum comitissa et auficis suis, oppidani item cives,
sed ex proximis etiam ditionis eius circumiacentibus
pagis magna hominum frequentia confluebat. Exul-
tantes enim et cum gratiarum actione (ut dicitur
alicubi2 de ecclesia apostolica) recipiebant et audie-
bant evangelium, etsi molestissimum quibusdam
videri potuisset de longinquo accedere.
Interim nihilominus singulis septimanis extra
diem dominicam solenniter bis quoque ad audiendas
conciones et reliquum Dei cultum peragendum po-
pulus conveniebat.
Examen eorum, qui ad synaxin accersuri.
Acl sacram synaxin eorum nemo, qui non ante
hanc accessisset, admittebatur nisi habito examine
privato. In quo fiebat exploratio, anne compendium
doctrinae catechisticae et sacrosanctum inprimis hoc
mysterium a. quovis recte intelligeretur. Quod ip-
sum quoque in veteri ecclesia usitatum fuisse vel
eorum exemplo constat, qui catechumeni diceban-
tur.
Caetera ut minus principalia quaeque similiter
cum nostris ecclesiis per omnia consentiunt, brevi-
tate causa nunc omitto - exercitia praesertim et
conciones catechisticae, quales per Dei gratiam
etiam in ecclesiis nostris vigent et studiose exer-
centur.
Ad hunc itaque modum cum iam essent. in ecclesia
constituta singula atque ad hoc usque tempus vi-
xisset in caelibatu,... de coniugio coepit prospicere..
Neu war Einführung eines reinen Predigtgottes-
dienstes in den mittelalterlichen Formen. Die übri-
gen Gottesdienstformen, die mehr oder weniger be-
stehen blieben, werden hier nicht erwähnt.
2 Ap.-Gesch. 2, 46f.: Sumebant cibum cnm exulta-
tione... collaudantes Deum. - Inhaltlich würde eher
an Ap.-Gesch. 13, 48 zu denken sein.
698