DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.30656#0089
3. Ordnung der Gottesdienste an Werk- und Feiertagen [1527]
Am wercktag
Nach dem geleut zum tagambt wurdt man alle tag
in dem Chor ein lateinischen psalmen, bis das volck
zusamen kumbt, umb einander singen, darauff ein
halb oder gantz capitel auß einem buch des alten
Testaments in einer lection weiß lesen und dasselbig
darnach auff der Cantzel teutsch außlegen. Nach
der predig ein gesang im chor lateinisch oder durch
die gantzen kirchen teutsch gesungen, mit einer ora-
cion beschlossen. Sein aber leut vorhanden, so zu
dem Sacrament geen wollen, die sollen nach der pre-
dig hinauff in Chor geen und also das sacrament ho-
len, wie es am Sontag gewonhait, etc. |181r |
Hactenus tribus duntaxat diebus in hebdomada
concionatum est, nunc quo uberius tractetur ver-
bum domini, predicabitur, sed brevi admodum tem-
pore et vix hora dimidiata singulis diebus. Omnino
enim necessarium est, ut quovis die tractentur sacre
littereδ. Siquidem ille nobis date sunt ad doctrinam,
ad consolacionem, ad redargucionem, ad institucio-
nem, quibus rebus omni die, imo omni momento
egemus. At inquis: Ego forensibus causis adfixus
sum, artificium exerceo, uxorem habeo, alo liberos,
familie curam gero, etc. Non est meum quottidie au-
dire sacras canciones, sed ociosorum. Quid ais, ho-
mo: Non est tui negocii scripturam sanctam audire
quando innumeris curis distraheris? Tuum magis est
quam ullorum hominum. Tu enim in mediis undis
iactaris et periculoso loco navigas, terrenis negociis
implicitus. Unde ad hunc locum d. Chrisostomum
cancione 3 de Lazaro, ubi pulcerrimo βιωb monet
quosvis seculares, ut vocant ad lectionem scriptur-
arumε An non hactenus quottidie missam audiisti, e
qua nichil fructus ad te redit, cur non pocius quot-
tidianas audires canciones, e qua plurimum fructus
ad te redit? Si enim nichil aliud certe eo tempore
δ 2 Timo. 3 [14-17].
ε Missa. Scriptura est pharmacum adversus omnes animi
molestias, morbos et mortem ipsam.
ς Piscator agricula. Nosti, sed non credis. Credis, sed non
operaris.
η Artifex.
e Nichil lucri decedit.
t Peregrina.
paulo paracior es a turbulentis tuis negociis, preser-
tim cum sacra scriptura in hoc data sit, ut per eam
habeamus pacem et tranquilitatem conscientie,
quod si non hodie acceperis consolacionem, accipies
vel cras vel perendie vel quarto eciam die aut, si
mavis, quarto anno. Nam et piscator sepe per totum
diem vacuum attraxit rhete et agricola multis sepe
annis frustratur labore suo, non tum propterea nec
is a piscatura, nec ille ab agricultura desistiς. Pone
te autem nosse antea, quid in sacris litteris conti-
neatur, at nondum forte credis. Non enim est idem
nosse et credere. Audiendum igitur frequenter, ut et
tandem credere discamus. Fides enim ex auditu est,
et predicacio rigat aut plantat, deus vero dat incre-
mentum13. Iam eciam si credis nondum, tamen pro
fidei racione operaris. Proinde audiendum est, ut ad
operandum variis exemplis et doctrinis accendaris.
Relinquit enim in animo auditoris efficaces acculeos
verbum domini predicatum. Pone te |181v | eciam
operari et spiritu fervere, audiendum tamen est, ut
in eo fervore continearis. Qui enim stat, videat ne
cadat. Iam hoc tecum reputa, quod quisque arti-
fexη artis sue regulas teneat, quibus victum paret
huius corporis, quam turpe igitur fueri Christiano
negligere Christi sui decreta, quibus paratur vita
eterna. Presertim cum hoc tempora, quo verbum
domini audimus, nobis usque adeo nichil interim
opum domi deperit8 9 * 11 *. Ut et augeatur, cuius rei exem-
plum habes in muliere Sareptana 3 Reg. 1714, ut in-
terim liceat hoc exemplum adcommodare ad nos-
trum institutum. Age autem quanto desiderio pe-
regrinal placent, si que nova adferuntur e Scythia
aut Halalucia15; quanto magis Christi doctrina am-
plectenda est, que e celo nobis adfertur. Qui diligit
me, inquit Christus, sermonem meum servabit16.
Quod si quis ostendat vestigium pedibus patriar-
charum aut Christi impressumκ, si quis tunicam
Christi aut ligneam sive saxeam statuam demonst-
κ Vestigium Christo tunica.
b Im Text wörtlich: βιαιω.
13 Vgl. 1Kor 3,7.
14 1. Kön 17,1-24.
15 Vgl. Kol 3,11; Gal 3,28.
16 Vgl. Joh 14,24.
69
Am wercktag
Nach dem geleut zum tagambt wurdt man alle tag
in dem Chor ein lateinischen psalmen, bis das volck
zusamen kumbt, umb einander singen, darauff ein
halb oder gantz capitel auß einem buch des alten
Testaments in einer lection weiß lesen und dasselbig
darnach auff der Cantzel teutsch außlegen. Nach
der predig ein gesang im chor lateinisch oder durch
die gantzen kirchen teutsch gesungen, mit einer ora-
cion beschlossen. Sein aber leut vorhanden, so zu
dem Sacrament geen wollen, die sollen nach der pre-
dig hinauff in Chor geen und also das sacrament ho-
len, wie es am Sontag gewonhait, etc. |181r |
Hactenus tribus duntaxat diebus in hebdomada
concionatum est, nunc quo uberius tractetur ver-
bum domini, predicabitur, sed brevi admodum tem-
pore et vix hora dimidiata singulis diebus. Omnino
enim necessarium est, ut quovis die tractentur sacre
littereδ. Siquidem ille nobis date sunt ad doctrinam,
ad consolacionem, ad redargucionem, ad institucio-
nem, quibus rebus omni die, imo omni momento
egemus. At inquis: Ego forensibus causis adfixus
sum, artificium exerceo, uxorem habeo, alo liberos,
familie curam gero, etc. Non est meum quottidie au-
dire sacras canciones, sed ociosorum. Quid ais, ho-
mo: Non est tui negocii scripturam sanctam audire
quando innumeris curis distraheris? Tuum magis est
quam ullorum hominum. Tu enim in mediis undis
iactaris et periculoso loco navigas, terrenis negociis
implicitus. Unde ad hunc locum d. Chrisostomum
cancione 3 de Lazaro, ubi pulcerrimo βιωb monet
quosvis seculares, ut vocant ad lectionem scriptur-
arumε An non hactenus quottidie missam audiisti, e
qua nichil fructus ad te redit, cur non pocius quot-
tidianas audires canciones, e qua plurimum fructus
ad te redit? Si enim nichil aliud certe eo tempore
δ 2 Timo. 3 [14-17].
ε Missa. Scriptura est pharmacum adversus omnes animi
molestias, morbos et mortem ipsam.
ς Piscator agricula. Nosti, sed non credis. Credis, sed non
operaris.
η Artifex.
e Nichil lucri decedit.
t Peregrina.
paulo paracior es a turbulentis tuis negociis, preser-
tim cum sacra scriptura in hoc data sit, ut per eam
habeamus pacem et tranquilitatem conscientie,
quod si non hodie acceperis consolacionem, accipies
vel cras vel perendie vel quarto eciam die aut, si
mavis, quarto anno. Nam et piscator sepe per totum
diem vacuum attraxit rhete et agricola multis sepe
annis frustratur labore suo, non tum propterea nec
is a piscatura, nec ille ab agricultura desistiς. Pone
te autem nosse antea, quid in sacris litteris conti-
neatur, at nondum forte credis. Non enim est idem
nosse et credere. Audiendum igitur frequenter, ut et
tandem credere discamus. Fides enim ex auditu est,
et predicacio rigat aut plantat, deus vero dat incre-
mentum13. Iam eciam si credis nondum, tamen pro
fidei racione operaris. Proinde audiendum est, ut ad
operandum variis exemplis et doctrinis accendaris.
Relinquit enim in animo auditoris efficaces acculeos
verbum domini predicatum. Pone te |181v | eciam
operari et spiritu fervere, audiendum tamen est, ut
in eo fervore continearis. Qui enim stat, videat ne
cadat. Iam hoc tecum reputa, quod quisque arti-
fexη artis sue regulas teneat, quibus victum paret
huius corporis, quam turpe igitur fueri Christiano
negligere Christi sui decreta, quibus paratur vita
eterna. Presertim cum hoc tempora, quo verbum
domini audimus, nobis usque adeo nichil interim
opum domi deperit8 9 * 11 *. Ut et augeatur, cuius rei exem-
plum habes in muliere Sareptana 3 Reg. 1714, ut in-
terim liceat hoc exemplum adcommodare ad nos-
trum institutum. Age autem quanto desiderio pe-
regrinal placent, si que nova adferuntur e Scythia
aut Halalucia15; quanto magis Christi doctrina am-
plectenda est, que e celo nobis adfertur. Qui diligit
me, inquit Christus, sermonem meum servabit16.
Quod si quis ostendat vestigium pedibus patriar-
charum aut Christi impressumκ, si quis tunicam
Christi aut ligneam sive saxeam statuam demonst-
κ Vestigium Christo tunica.
b Im Text wörtlich: βιαιω.
13 Vgl. 1Kor 3,7.
14 1. Kön 17,1-24.
15 Vgl. Kol 3,11; Gal 3,28.
16 Vgl. Joh 14,24.
69