DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.30664#0079
5. Consensus Doctrinae der evangelischen Geistlichen 1557
Hanc non esse nostram, sed veteris et purioris
ecclesiae interpraetacionem manifestum est. D[ivus]
Ambrosius in libro de iis, qui iniciantur sacris,
cap[itulum] 928 modum praesentiae corporis et san-
guinis Christi in coena esse praeternaturalem sicut
et conceptionem et nativitatem ex virgine Maria
manifeste demonstrat. Epiphanius in libro Ancorato
inquit29: Hanc subtilitatem soli Deo cognitam esse.
Imo vera Deo in omnibus dicenti absque curiositate
et malignitate credendum esse. Cyrillus in sextum
caput Iohannis modum inquisitionis extra verbum
praescriptum30: Hoc est corpus meum, dicit quod-
dam Iudaicum esse, et extremi supplicii causam.
| B 4 r |
Quotiens igitur mens humana disputat et anxie
quaerit, quomodo in coena corpus et sanguis Christi
exhibeantur, non vagetur extra verbum, sed dicta
evangelii sibi proponat et Christo domino tribuat
gloriam veritatis, ut quondam Abraham patriarcha,
de quo d[ivus] Paulus ad Romanos cap. 4 [18, 20-22]
inquit: Praeter spem sub spe credidit et ad promis-
sionem Dei non haesitavit ob incredulitatem, sed
robustus factus est fide tribuens gloriam Deo certa
persuasione concepta, quod is, qui promiserat, idem
potens esset et prestare, quapropter etiam imputa-
tum est illi ad iustitiam.
Haec cogitare ad pietatem et ad tranquillitatem
conscientiae utile est. Et cum hac sententia omnia
exempla et dicta, quae de actionibus divinis et my-
steriorum dignitate concionantur, consenciunt, quae
tamen omnia nunc brevitatis causa omittimus.
Non solum autem essentia sacramenti pure et
integre retinenda est, ut neque plus iusto addatur
neque quicquam adimatur, verum in hoc quoque
elaborandum est, ut de usu seu causa finali homines
recte instituantur, quae omnia compendiose hiis
quinque capitibus continentur. Confirmatione fidei,
exercitio invocationis et gratiarum actionis, confes-
28 Ambrosius, De Mysteriis 9,53, auch 58f. = PL 16,
Sp. 407A bzw. 408B-410A.
29 Epiphanius, Ancoratus 86 = PG 43, Sp. 168 C/D.
30 Cyrillus, In Iohannem 3, 37 = PG 73, Sp. 519.
31 Adiaphora, in theologischer Hinsicht neutrale, ins Belie-
ben der Gemeinde gestellte Dinge; zu den siebenbürgi-
schen Spezifika vgl. Szegedi, Adiaphora, S. 57-74.
sione evangelii, officio dilectionis, testimonio de sta-
bilitate ecclesiae, spe resurectionis et vitae aeternae.
| B 4 v |
Utrumque autem in ecclesia retinendum est, vi-
delicet, ut de essentia sacramenti recte sentiamus et
sic de usu et spirituali manducatione statuamus, ne
praesentiam corporis et sanguinis Christi negemus.
Immutabilis enim norma voluntatis et iustitiae di-
vinae immutaretur, si propter rem nihili et nudam
abiiceret abutentes et reos.
Quamvis autem in nobis nihil tale est ex opere
operato, quod iudicio Dei opponi possit, nihilominus
tamen recte affirmamus quosdam digne, quosdam
vero indigne accedere. Digne accedunt, quotquot
praediti veris exercitiis poenitentiae, invocationis,
dilectionis etc. mandatis Dei obtemperant et pro-
positum non peccandi retinent. E contra vero non
digne accedunt, quicunque securitate, contemptu
Dei, simultate et reliquis vitiis laborant, quae pro-
cul pellenda essent ex corde per Spiritum Sanctum
illustrato.
Ut autem praecepta divina sunt seria et requirit
filius Dei, ut non gravatim ei obtemperemus, si
modo bonorum eius participes esse volumus, mani-
feste docemus et affirmamus sumptionem eam et to-
tam hanc sacrosanctam actionem non esse quiddam
adyaphoron31, ut olim Messaliani haeretici, qui et
Eutichae dicti sunt, docuerunt32 et nunc Sacramen-
tarii, sed velle Deum et requirere a nobis, ut hanc
sacratissimam actionem iteremus et eam ad usum
transferamus, imo in ecclesia continuemus, ut
d[ivus] Paulus docet: Mortem Domini annunctiabi-
tis, donec veniat33. | C r |
Manifestum etiam est ex institutione primitivae
ecclesiae omnes Christianos singulis diebus accessis-
se, postea vero successivis temporibus singulis sep-
timanis semel, quo usque tandem per paparum im-
posturam annuum spacium indictum fuit.
32 Messalianer (syrisch: Betende), auch Euchiten, um 350
in Syrien und Kleinasien entstandene asketische Bewe-
gung mit starker Betonung des Gebets und Ablehnung
der Kirche und der Sakramente; RGG4 2, Sp. 1648, TRE
22, Sp. 607-613.
33 1Kor 11,26.
61
Hanc non esse nostram, sed veteris et purioris
ecclesiae interpraetacionem manifestum est. D[ivus]
Ambrosius in libro de iis, qui iniciantur sacris,
cap[itulum] 928 modum praesentiae corporis et san-
guinis Christi in coena esse praeternaturalem sicut
et conceptionem et nativitatem ex virgine Maria
manifeste demonstrat. Epiphanius in libro Ancorato
inquit29: Hanc subtilitatem soli Deo cognitam esse.
Imo vera Deo in omnibus dicenti absque curiositate
et malignitate credendum esse. Cyrillus in sextum
caput Iohannis modum inquisitionis extra verbum
praescriptum30: Hoc est corpus meum, dicit quod-
dam Iudaicum esse, et extremi supplicii causam.
| B 4 r |
Quotiens igitur mens humana disputat et anxie
quaerit, quomodo in coena corpus et sanguis Christi
exhibeantur, non vagetur extra verbum, sed dicta
evangelii sibi proponat et Christo domino tribuat
gloriam veritatis, ut quondam Abraham patriarcha,
de quo d[ivus] Paulus ad Romanos cap. 4 [18, 20-22]
inquit: Praeter spem sub spe credidit et ad promis-
sionem Dei non haesitavit ob incredulitatem, sed
robustus factus est fide tribuens gloriam Deo certa
persuasione concepta, quod is, qui promiserat, idem
potens esset et prestare, quapropter etiam imputa-
tum est illi ad iustitiam.
Haec cogitare ad pietatem et ad tranquillitatem
conscientiae utile est. Et cum hac sententia omnia
exempla et dicta, quae de actionibus divinis et my-
steriorum dignitate concionantur, consenciunt, quae
tamen omnia nunc brevitatis causa omittimus.
Non solum autem essentia sacramenti pure et
integre retinenda est, ut neque plus iusto addatur
neque quicquam adimatur, verum in hoc quoque
elaborandum est, ut de usu seu causa finali homines
recte instituantur, quae omnia compendiose hiis
quinque capitibus continentur. Confirmatione fidei,
exercitio invocationis et gratiarum actionis, confes-
28 Ambrosius, De Mysteriis 9,53, auch 58f. = PL 16,
Sp. 407A bzw. 408B-410A.
29 Epiphanius, Ancoratus 86 = PG 43, Sp. 168 C/D.
30 Cyrillus, In Iohannem 3, 37 = PG 73, Sp. 519.
31 Adiaphora, in theologischer Hinsicht neutrale, ins Belie-
ben der Gemeinde gestellte Dinge; zu den siebenbürgi-
schen Spezifika vgl. Szegedi, Adiaphora, S. 57-74.
sione evangelii, officio dilectionis, testimonio de sta-
bilitate ecclesiae, spe resurectionis et vitae aeternae.
| B 4 v |
Utrumque autem in ecclesia retinendum est, vi-
delicet, ut de essentia sacramenti recte sentiamus et
sic de usu et spirituali manducatione statuamus, ne
praesentiam corporis et sanguinis Christi negemus.
Immutabilis enim norma voluntatis et iustitiae di-
vinae immutaretur, si propter rem nihili et nudam
abiiceret abutentes et reos.
Quamvis autem in nobis nihil tale est ex opere
operato, quod iudicio Dei opponi possit, nihilominus
tamen recte affirmamus quosdam digne, quosdam
vero indigne accedere. Digne accedunt, quotquot
praediti veris exercitiis poenitentiae, invocationis,
dilectionis etc. mandatis Dei obtemperant et pro-
positum non peccandi retinent. E contra vero non
digne accedunt, quicunque securitate, contemptu
Dei, simultate et reliquis vitiis laborant, quae pro-
cul pellenda essent ex corde per Spiritum Sanctum
illustrato.
Ut autem praecepta divina sunt seria et requirit
filius Dei, ut non gravatim ei obtemperemus, si
modo bonorum eius participes esse volumus, mani-
feste docemus et affirmamus sumptionem eam et to-
tam hanc sacrosanctam actionem non esse quiddam
adyaphoron31, ut olim Messaliani haeretici, qui et
Eutichae dicti sunt, docuerunt32 et nunc Sacramen-
tarii, sed velle Deum et requirere a nobis, ut hanc
sacratissimam actionem iteremus et eam ad usum
transferamus, imo in ecclesia continuemus, ut
d[ivus] Paulus docet: Mortem Domini annunctiabi-
tis, donec veniat33. | C r |
Manifestum etiam est ex institutione primitivae
ecclesiae omnes Christianos singulis diebus accessis-
se, postea vero successivis temporibus singulis sep-
timanis semel, quo usque tandem per paparum im-
posturam annuum spacium indictum fuit.
32 Messalianer (syrisch: Betende), auch Euchiten, um 350
in Syrien und Kleinasien entstandene asketische Bewe-
gung mit starker Betonung des Gebets und Ablehnung
der Kirche und der Sakramente; RGG4 2, Sp. 1648, TRE
22, Sp. 607-613.
33 1Kor 11,26.
61