DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.26785#0302
284
Polen. Die ehemals polnischen Landestheile des Königreichs Preussen.
6. Tum genibus flexis, ministro praeeunte,
deum orant, ut delicta iuventutis condonet, et se
ad omne beneplacitum voluntatis suae spiritu sancto
suo corroboret, quod mox et totus populus, pro
iisdem deprecans, facit.
7. A precibus nunciatur novellis, illis, ut et
toti ecclesiae, absolutio, iusque filiorum dei in
participanda mensa domini.
8. Additur tandem et ritus apostolicus manuum
impositionis, Marc. X. 16. Hebr. VI. 2. Act. IIX.
16. 17. cum invocatione adhuc super illos nominis
divini, ad roborandam coelestis gratiae spem.
(Videatur quid de hoc confirmationis ritu consulverit
Erasmus, praefatione in paraphrasin Matthaei.)
IV. Forma s. coenam celebrandi.
Usitate s. coenam quater anno celebramus.
Non quod non crebrius possit (solet enim, cum
usus fidelium postulat, crebrius,) sed ob unanimi-
tatem. Instante autem synaxi, potissima cuia est
omnes ad digne participandum disponendi. Ideoque,
1. Duabus (vel tribus etiam) ante hebdomadis,
sacer ille actus denuntiatur, omnesque officii sui
in probandis semetipsis admonentur. Praemittitur
etiam concio de fine, dignitate, usu mysterii huius,
cum exhortationibus variis, quoque intermediis per
id tempus concionibus eodem semper alludendo.
Tum per eosdem dies peragitur conscientiarum
censura et examinatio, hoc modo.
Accessit (ante denuntiatam s. coenam) ad se
pastor presbyterium, inquiritque. Num ad istud
vel illud tempus communio sacra indici possit? an
non adsint impedimenta? Tum inquirit in audi-
torum vitam et conversationem, an non scandali
aliquid subortum sit alicubi ? aut num aliquem in
aliqua re increpandum, monendum, docendum,
putent. Hebr. XII. 12. 13. 1. Cor. I. 11. Prout
igitur convenerit, ita pastor et communionem in-
dicit, et conscientiarum examen instituit. Com-
paret quisque paterfamilias cum domesticis suis,
apud pastorem (die et hora sibi assignatis) ibique
examinantur, quam diligentes sint in praestando
divino cultu, publice et privatim? an precibus quo-
tidianis domi cum praemissa psalmodia et scriptura-
rum lectione vacent? quem inde capiant fructum
et profectum ? Atque tum examinantur, iuniores
praesertim, quomodo hoc illud ve intelligant ? Tum
ratione vitae, an honesta conversatione doctrinam
dei nostri ornent ? quomodo liberi parentibus; et
famuli heris suis pareant? Similiter patres-et
matres-familias, num satis bono exemplo suis prae-
eant? num ad pietatem et bonos mores diligenter
satis instruant? Ubi facileoccasiones utiliter ali-
quid monendi, docendi, dehortandi, occurrunt. Qui
parum digne se gerens deprehensus fuerit, ius
accedendae communionis ei non conceditur, nisi
seriam serio pollicitus fuerit emendationem.
Quod si contumaciam supperaddit, suspenditur
omnino et removetur; donec praefractam cervicem
iugo Christi submittat. Id enim ita fieri debere,
exemplum apostolorum, potestasque a Christo illis
et successoribus collata, 2. Cor. X. 4. 5. 6. 8. nos
docuit.
2. Ante ipsum coenae s. actum verbi divini
praedicatione omnes ad spiritualem esuriem et
sitim excitantur, Actor. XX. 7. 11.
3. Tum precibus ardenter misericordiam dei
implorantes , peccatorum remissionem, et dignam
mensae dominicae participationem, sibi expetunt.
4. Mox eis nomine Christi peccatorum venia
(absolutio) et ius filiorum dei, solemnissime no-
mine s. s. trinitatis nunciatur, Actor. XIII. 38. 39.
1. loh. II. 12. 2. Cor. XIII. 13.
5. Recitat minister verba testamenti, panem
in populi conspectu frangens, et calicem manu
prehendens. Tum adiungit brevem verborum ex-
egesin, mysteriique huius ad mentem Christi facta
declaratione, non in elementis haerere, sed sursum
corda tollere docet. Tandem omnes digne prae-
paratos ad sacrum epulum Christi nomine invitat.
6. Accedunt proinde, debita cum veneratione,pri-
mum pastor cum ministris eccelesiae quotquot adsunt,
post magistratus, tum seniores ecclesiae seu presby-
teris, et denique populus reliquus, habita aetatis etiam
pueri ratione, ut primo viri, tum adolescentes, tandem
pueri accedant, uno et altero presbyteris, ne quid in-
decori admittatur, aut extraneus aliquis, vel profanus,
temere se ingerat, attendente. Demum faeminae.
Procumbimus autem in genua sacram sumendo
coenam, non superstitione idololatrica; sed quod
per temporum conditionem aliter hactenus non
licuit, maiores quippe nostri anno 1494. stando
communionem introduxerant, sed excitata ob id
atrociore persecutione, desistere fuerunt coacti.)
Quum et ipse hic in genua procumbendi ritus, pie
a piis usurpatus, devotionem ipsam, et in con-
spectu dei humilitatem, adeoque gaudium cum
tremore augeat. Interea vero totus populus hymnis
de passione Christi, salutiferisque beneficiis, deum
laudat.
7. Postremum gratiae aguntur deo(toto iterum
coetu in genua provoluto) exhortatio ad pietatis
studia instituitur, benedictionisque divinae de-
nuntiatione coetus in pace dimittitur, eleemosyni in
pauperes gratitudinem contestans suam.
V. Forma coniuges copulandi.
Applicaturis ad matrimonium animum, ne quid
inconsultis parentibus, cognatis, pastore (qui felices
successus a deo exorare collaboret) tentent agantue,
auctores hortatoresque sumus.
2. Clandestinas contractiones prohibemus om-
nino , in secus facientes disciplina extenditur.
Polen. Die ehemals polnischen Landestheile des Königreichs Preussen.
6. Tum genibus flexis, ministro praeeunte,
deum orant, ut delicta iuventutis condonet, et se
ad omne beneplacitum voluntatis suae spiritu sancto
suo corroboret, quod mox et totus populus, pro
iisdem deprecans, facit.
7. A precibus nunciatur novellis, illis, ut et
toti ecclesiae, absolutio, iusque filiorum dei in
participanda mensa domini.
8. Additur tandem et ritus apostolicus manuum
impositionis, Marc. X. 16. Hebr. VI. 2. Act. IIX.
16. 17. cum invocatione adhuc super illos nominis
divini, ad roborandam coelestis gratiae spem.
(Videatur quid de hoc confirmationis ritu consulverit
Erasmus, praefatione in paraphrasin Matthaei.)
IV. Forma s. coenam celebrandi.
Usitate s. coenam quater anno celebramus.
Non quod non crebrius possit (solet enim, cum
usus fidelium postulat, crebrius,) sed ob unanimi-
tatem. Instante autem synaxi, potissima cuia est
omnes ad digne participandum disponendi. Ideoque,
1. Duabus (vel tribus etiam) ante hebdomadis,
sacer ille actus denuntiatur, omnesque officii sui
in probandis semetipsis admonentur. Praemittitur
etiam concio de fine, dignitate, usu mysterii huius,
cum exhortationibus variis, quoque intermediis per
id tempus concionibus eodem semper alludendo.
Tum per eosdem dies peragitur conscientiarum
censura et examinatio, hoc modo.
Accessit (ante denuntiatam s. coenam) ad se
pastor presbyterium, inquiritque. Num ad istud
vel illud tempus communio sacra indici possit? an
non adsint impedimenta? Tum inquirit in audi-
torum vitam et conversationem, an non scandali
aliquid subortum sit alicubi ? aut num aliquem in
aliqua re increpandum, monendum, docendum,
putent. Hebr. XII. 12. 13. 1. Cor. I. 11. Prout
igitur convenerit, ita pastor et communionem in-
dicit, et conscientiarum examen instituit. Com-
paret quisque paterfamilias cum domesticis suis,
apud pastorem (die et hora sibi assignatis) ibique
examinantur, quam diligentes sint in praestando
divino cultu, publice et privatim? an precibus quo-
tidianis domi cum praemissa psalmodia et scriptura-
rum lectione vacent? quem inde capiant fructum
et profectum ? Atque tum examinantur, iuniores
praesertim, quomodo hoc illud ve intelligant ? Tum
ratione vitae, an honesta conversatione doctrinam
dei nostri ornent ? quomodo liberi parentibus; et
famuli heris suis pareant? Similiter patres-et
matres-familias, num satis bono exemplo suis prae-
eant? num ad pietatem et bonos mores diligenter
satis instruant? Ubi facileoccasiones utiliter ali-
quid monendi, docendi, dehortandi, occurrunt. Qui
parum digne se gerens deprehensus fuerit, ius
accedendae communionis ei non conceditur, nisi
seriam serio pollicitus fuerit emendationem.
Quod si contumaciam supperaddit, suspenditur
omnino et removetur; donec praefractam cervicem
iugo Christi submittat. Id enim ita fieri debere,
exemplum apostolorum, potestasque a Christo illis
et successoribus collata, 2. Cor. X. 4. 5. 6. 8. nos
docuit.
2. Ante ipsum coenae s. actum verbi divini
praedicatione omnes ad spiritualem esuriem et
sitim excitantur, Actor. XX. 7. 11.
3. Tum precibus ardenter misericordiam dei
implorantes , peccatorum remissionem, et dignam
mensae dominicae participationem, sibi expetunt.
4. Mox eis nomine Christi peccatorum venia
(absolutio) et ius filiorum dei, solemnissime no-
mine s. s. trinitatis nunciatur, Actor. XIII. 38. 39.
1. loh. II. 12. 2. Cor. XIII. 13.
5. Recitat minister verba testamenti, panem
in populi conspectu frangens, et calicem manu
prehendens. Tum adiungit brevem verborum ex-
egesin, mysteriique huius ad mentem Christi facta
declaratione, non in elementis haerere, sed sursum
corda tollere docet. Tandem omnes digne prae-
paratos ad sacrum epulum Christi nomine invitat.
6. Accedunt proinde, debita cum veneratione,pri-
mum pastor cum ministris eccelesiae quotquot adsunt,
post magistratus, tum seniores ecclesiae seu presby-
teris, et denique populus reliquus, habita aetatis etiam
pueri ratione, ut primo viri, tum adolescentes, tandem
pueri accedant, uno et altero presbyteris, ne quid in-
decori admittatur, aut extraneus aliquis, vel profanus,
temere se ingerat, attendente. Demum faeminae.
Procumbimus autem in genua sacram sumendo
coenam, non superstitione idololatrica; sed quod
per temporum conditionem aliter hactenus non
licuit, maiores quippe nostri anno 1494. stando
communionem introduxerant, sed excitata ob id
atrociore persecutione, desistere fuerunt coacti.)
Quum et ipse hic in genua procumbendi ritus, pie
a piis usurpatus, devotionem ipsam, et in con-
spectu dei humilitatem, adeoque gaudium cum
tremore augeat. Interea vero totus populus hymnis
de passione Christi, salutiferisque beneficiis, deum
laudat.
7. Postremum gratiae aguntur deo(toto iterum
coetu in genua provoluto) exhortatio ad pietatis
studia instituitur, benedictionisque divinae de-
nuntiatione coetus in pace dimittitur, eleemosyni in
pauperes gratitudinem contestans suam.
V. Forma coniuges copulandi.
Applicaturis ad matrimonium animum, ne quid
inconsultis parentibus, cognatis, pastore (qui felices
successus a deo exorare collaboret) tentent agantue,
auctores hortatoresque sumus.
2. Clandestinas contractiones prohibemus om-
nino , in secus facientes disciplina extenditur.