DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.30042#0481
Leeraner Coetusordnung 1583
carunt vel alioquin obstinatiores videntur, isti de-
mum pro rei tum gravitate tum necessitate coram
pluribus aut omnibus coarguuntur, iuxta illud
[1. Tim 5, 20]: Qui peccarit, eum argue coram om-
nibus. Incurabiles denique, postquam tentata 55 in-
cassum omnia fuerint, tandem magistratus politici
censurae permittuntur.
4. Exercitia vel praelegendi, vel disputandi, vel
id genus alia, quovis modo ad usum ac morem pro-
phetiae apostolicum pertinentia instituuntur ac fo-
ventur.
5. Deliberatur 56 de statu ecclesiarum in melius
commutando, deque adhibendis exhortationibus, pro
ratione temporis et eventuum necessariis.
6. Cognoscitur de variis gravaminibus, diverso vel
ministrorum vel auditorum vel bonorum ecclesiasti-
corum respectu, incidentibus, quantum quidem vo-
catio ecclesiastici ordinis patitur. Neque enim, quae
sunt magistratus politici, ad nos traducere cupimus.
7. Ecclesiis et scholis hinc inde vacantibus pro-
spicitur de idoneis ministris, (volente) et consentiente
tum magistratu, tum cuiusque loci ecclesia.
8. Qui ecclesiae cuipiam aut scholae praeficiendi
sunt, examinantur et (informantur) 57, itemque dis-
cessuris testimonia, si petierint, scripto perhibentur.
9. Simultates inter ipsos fratres enatae componun-
tur.
10. Mutuis collationibus ad diligentiam et progres-
sum in studio theologico fratres sese invicem exti-
mulant et cohortantur.
11. Status ecclesiarum vicinarum consideratur, et
cura rerum ad communem seu publicam ecclesiae
commoditatem pertinentium suscipitur.
Deinde res extra ordinem aliquando sese offeren-
tes, variae sunt ac multiplices, utpote:
1. Quaestiones intricatae aut casus difficiliores,
aliunde ad coetum hunc devoluti.
2. Synodorum generalium seu provincialium 58 aut
55 Möhlmann und Rigts: tentatum.
58 Rigts: Delibera(bi)tur.
57 Eintragung ins Coetusprotokoll: Anno 1584 publice
in nostro coetu admissi et examinati sunt Joannes
Waterhusius, Rodolphus Hardenbergius, Bernhardus
Oldersheimensis, Gerhardus ton Hamme, Iohannes
Elingius, Ioannes Blome, Henricus Koep. et Thomas
Lirensis et ille tali conditione, ut se denuo sistat
examini. Diricus Kueck eodem tempore examinatus
et admissus conditionaliter. — Unter dem 9. Juni
nationalium aut oecumenicae alicuius incidentis 59
deliberatio.
3. Solicitudo [!] de sublevanda familia 60 defuncto-
rum ministrorum, aut communi pauperum aut exu-
lum et similium, qui in afflictione constituti sunt,
necessitate, et si qua porro id genus occurrunt non
dissimilia etc.
III. De modo agendi in coetus negotiis.
Neque vero de rebus duntaxat in coetu tractandis
cogitare oportet, verum etiam de agendi modo. Nam
in eo tantum inest ponderis, ut persaepe res optime
perverse agendo vel in malam causam degenerent,
vel penitus intercidant.
Hic ergo praecipua regula esto: 1. Verbum Dei,
pietas, fides, charitas, modestia, mansuetudo et ser-
pentina, cum simplicitate columbina coniuncta pru-
dentia [vgl. Mt 10,16].
2. Deinde suas in coetu partes tueantur, praeses
cum caeteris quolibet tempore a coetu delectis.
3. Tum certo loco ac tempore conventus agantur,
ex communi totius coetus decreto.
4. Denique in omnibus gloria Dei et ecclesiae aedi-
ficatio unice spectetur, abiectis affectibus privatis
(ac aliis) quibuscunque impedimentis.
5. Postremo observentur leges in hunc finem ab
ipso coetu conquisitae, approbatae ac sancitae.
*
De legibus synodicis.
Caput III.
Quia vero sine legibus certis nullus ordo stabilis
aut perpetuus esse potest, sed nec ipsae leges con-
sistunt, si verbo Dei adversentur, idcirco figere leges
ex 61 praescripto sacrarum litterarum et iisdem pare-
re, convenit.
Quanquam vero ad certas locorum et temporum
circumstantias christiana religio non obstringitur,
1586: Inchoatum est examen theologicum. Exami-
nando sese obtulerunt... [in der Liste sind u. a. auf-
geführt: Volcmarus Pomeranus, Iohannes Lingius,
Iohannes Switerus Hassus, Thomas Baccamorinus].
58 Auricher Abschrift: provincionalium. - Die Emder
Abschriften wie der Text.
59 Auricher Abschrift: , .incidentis“ fehlt. — Die Emder
Abschriften wie der Text.
60 Coldewey in beiden Abschriften: familiae.
61 Rigts: ea.
449
29 Sehling, Niedersachsen II/l
carunt vel alioquin obstinatiores videntur, isti de-
mum pro rei tum gravitate tum necessitate coram
pluribus aut omnibus coarguuntur, iuxta illud
[1. Tim 5, 20]: Qui peccarit, eum argue coram om-
nibus. Incurabiles denique, postquam tentata 55 in-
cassum omnia fuerint, tandem magistratus politici
censurae permittuntur.
4. Exercitia vel praelegendi, vel disputandi, vel
id genus alia, quovis modo ad usum ac morem pro-
phetiae apostolicum pertinentia instituuntur ac fo-
ventur.
5. Deliberatur 56 de statu ecclesiarum in melius
commutando, deque adhibendis exhortationibus, pro
ratione temporis et eventuum necessariis.
6. Cognoscitur de variis gravaminibus, diverso vel
ministrorum vel auditorum vel bonorum ecclesiasti-
corum respectu, incidentibus, quantum quidem vo-
catio ecclesiastici ordinis patitur. Neque enim, quae
sunt magistratus politici, ad nos traducere cupimus.
7. Ecclesiis et scholis hinc inde vacantibus pro-
spicitur de idoneis ministris, (volente) et consentiente
tum magistratu, tum cuiusque loci ecclesia.
8. Qui ecclesiae cuipiam aut scholae praeficiendi
sunt, examinantur et (informantur) 57, itemque dis-
cessuris testimonia, si petierint, scripto perhibentur.
9. Simultates inter ipsos fratres enatae componun-
tur.
10. Mutuis collationibus ad diligentiam et progres-
sum in studio theologico fratres sese invicem exti-
mulant et cohortantur.
11. Status ecclesiarum vicinarum consideratur, et
cura rerum ad communem seu publicam ecclesiae
commoditatem pertinentium suscipitur.
Deinde res extra ordinem aliquando sese offeren-
tes, variae sunt ac multiplices, utpote:
1. Quaestiones intricatae aut casus difficiliores,
aliunde ad coetum hunc devoluti.
2. Synodorum generalium seu provincialium 58 aut
55 Möhlmann und Rigts: tentatum.
58 Rigts: Delibera(bi)tur.
57 Eintragung ins Coetusprotokoll: Anno 1584 publice
in nostro coetu admissi et examinati sunt Joannes
Waterhusius, Rodolphus Hardenbergius, Bernhardus
Oldersheimensis, Gerhardus ton Hamme, Iohannes
Elingius, Ioannes Blome, Henricus Koep. et Thomas
Lirensis et ille tali conditione, ut se denuo sistat
examini. Diricus Kueck eodem tempore examinatus
et admissus conditionaliter. — Unter dem 9. Juni
nationalium aut oecumenicae alicuius incidentis 59
deliberatio.
3. Solicitudo [!] de sublevanda familia 60 defuncto-
rum ministrorum, aut communi pauperum aut exu-
lum et similium, qui in afflictione constituti sunt,
necessitate, et si qua porro id genus occurrunt non
dissimilia etc.
III. De modo agendi in coetus negotiis.
Neque vero de rebus duntaxat in coetu tractandis
cogitare oportet, verum etiam de agendi modo. Nam
in eo tantum inest ponderis, ut persaepe res optime
perverse agendo vel in malam causam degenerent,
vel penitus intercidant.
Hic ergo praecipua regula esto: 1. Verbum Dei,
pietas, fides, charitas, modestia, mansuetudo et ser-
pentina, cum simplicitate columbina coniuncta pru-
dentia [vgl. Mt 10,16].
2. Deinde suas in coetu partes tueantur, praeses
cum caeteris quolibet tempore a coetu delectis.
3. Tum certo loco ac tempore conventus agantur,
ex communi totius coetus decreto.
4. Denique in omnibus gloria Dei et ecclesiae aedi-
ficatio unice spectetur, abiectis affectibus privatis
(ac aliis) quibuscunque impedimentis.
5. Postremo observentur leges in hunc finem ab
ipso coetu conquisitae, approbatae ac sancitae.
*
De legibus synodicis.
Caput III.
Quia vero sine legibus certis nullus ordo stabilis
aut perpetuus esse potest, sed nec ipsae leges con-
sistunt, si verbo Dei adversentur, idcirco figere leges
ex 61 praescripto sacrarum litterarum et iisdem pare-
re, convenit.
Quanquam vero ad certas locorum et temporum
circumstantias christiana religio non obstringitur,
1586: Inchoatum est examen theologicum. Exami-
nando sese obtulerunt... [in der Liste sind u. a. auf-
geführt: Volcmarus Pomeranus, Iohannes Lingius,
Iohannes Switerus Hassus, Thomas Baccamorinus].
58 Auricher Abschrift: provincionalium. - Die Emder
Abschriften wie der Text.
59 Auricher Abschrift: , .incidentis“ fehlt. — Die Emder
Abschriften wie der Text.
60 Coldewey in beiden Abschriften: familiae.
61 Rigts: ea.
449
29 Sehling, Niedersachsen II/l