DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.26785#0300
282
Polen. Die ehemals polnischen Landestheile des Königreichs Preussen.
9. Tum ille clara voce deo et ecclesiae se
obligat, fideliter sincere constanter, facturum
officium.
10. Procidit totus coetus in genua, deumque
ut ratum habeat in coelis, quod nomine suo fit
in terris, donaque servo suo adaugeat, et ad tan-
tum curarum onus spiritu sapientiae et roboris
impleat, orant.
11. Mox (coetu adhuc procumpente, et veni
sancte spiritus decantante) episcopi manuum im-
positione, et nominis divini invocatione, eum con-
firmant.
12. Ita ordinatione peracta episcopi prae-
sentes co-episcopum iam suum dextrae societatis
oblatione, amplexuque mutuo in conspectu totius
ecclesiae, sipi cooptant: conseniores vero et mini-
stri (absentium quoque nomine) stipulata manu
obsequia promittunt.
13. Tandem hymno sacro cum gaudio et ex-
ultatione coetus soluitur.
Cap. III.
De ordine ministerii, sive sacra publice
ministrandi forma.
Proponetur hic usitata nobis forma,
I. Verbum dei praedicandi.
II. Baptismum ministrandi.
III. Ad curam pastoralem novitios recipiendi.
IV. Sacram synaxin celebrandi.
V. Coniuges novos copulandi.
VI. Mortuos funerandi.
VII. Consuetudines denique nostrae circa dies
festos, ieiunia, eleemosynas.
Ordo circa verbi divini praedicationem.
Quia verbum dei praecipuam ministerii partem
esse constat, cui sacramenta velut sigilla solum
annexa sunt, Mar. XVI. 15. 1. Cor. I. 17. Rom.
IV. 11. praecipua quoque ministris unitatis eius
docendi cura est, non diebus solum dominicis,
anniversariisque festivitatibus, sed et diebus pro-
festis, et quoties occasione funerum, connubiorum,
vel alias, datur.
Diebus dominicis (ut qui divino cultui toti
destinantur) quater populus ad verbum dei audien-
dum coit, bis ante bis post meridiem. In prima
concione explicantur delecti textus prophetici: in
secunda (quam magnam vocamus) evangelici: in
pomeridiana apostolici; vespertina biblia sacra ex
ordine praeleguntur cum adiunctis doctrinarum
observationibus. Aestivo etiam tempore a paschate
facto initio additur quinta concio meridiana: ubi
iuventus congregatur, eorumque in gratiam cat-
echetica doctrina popularissime pertractatur, cum
adiuncto singulorum examine. Comparent tamen
parentes quoque et alii; tum ut cibo refecti deum
colaudent, tum ut liberorum et famulitii sui in-
stitutioni intersint.
Forma vero sacros coetus agendi haec est.
Congregato populo decantatur hymnus, vel can-
tilena sacra (in concione magna et pomeridiana
etiam psalmus) tum concionator e suggestu (prae-
missa seu oratione cum populo, seu voto solum)
textum praelegit et explicat; respectu semper ad
locum communem eius hebdomadae habito. Omnia
enim religionis capita ita sunt ad explicandum per
dies dominicos disposita, ut absoluantur annuatim,
quemadmodum editus eiusmodi locorum com-
munium, textuumque illis explicandis servientium,
cantionumque sacrarum, index ostendit. Qui nimi-
rum unanimitati ea ratione per omnes ecclesias
servandae concinnatus est, non autem ut legis
instar sit, a qua recedere non liceat; liberum
enim est pastori fideli, quoties necessitatem videt,
sive textum sacrum loco, tempori, personis et oc-
casionibus accommodatiorem, sibi seligere; sive ex
ordinariis textibus prudenter, ad quasuis doctrinas,
dehortationes, consolationes, digredi. Hoc potius
legis instar est, ut concionum prolixitas vitetur,
ad evitandum in auditoribus fastidium. Ideo matu-
tina concio non ultra horam, etiam cantu an-
numerato; quemadmodum et pomeridiana, pro-
festique diei concio, protendi iubetur. In magna,
evangelico textui explicando hora datur, meridiana
et vespertina, non ultra horam mediam. Tandem
vero concioni cuique subiungitur clausulae loco
oratio, benedictio, cantus.
Concione meridiana et pomeridiana finita, re-
manent adolescentes et puellae adultiores, examinan-
turque a concionatore (auxiliantibus ibi quidem e
presbyteris aliquo, hic autem matronis) quam
attentos se ea die in audiendo verbo dei prae-
buerint, quantumque observaverit quisque. Per
tempora vero quadragesimae, feria quarta et sexta,
vespertini quoque coetus coguntur, salve (a cantu,
salva nos lesu ex coeli) dicti, ubi mysterium re-
demptionis diligentius inculcatur, iuventuti potissi-
mum.
Forma autem verbum dei praedicandi recepta
nobis est simplex absque humanae eloquentiae
coloribus, phrasibus scripturae potissimum; ad
conservandam doctrinam sanam et irreprehensibi-
lem, ut sistatur in Christo lesu omnis homo in iis
quae ad iustitiam perfectus, et ad omne opus
bonum instructus, 2. Cor. II. 4. 1. Pet. IV. 11.
Tit. I. 9. et II. 7. 2. Tim. III. 17. Hinc maiores
nostri distincte habebant conciones , alias pro in-
cipientibus, alias pro proficientibus, alias pro per-
fectis, alias item pro coelibibus, alias pro con-
iugibus seorsim. Quod fructu non caruisse, facile
j patet.
Polen. Die ehemals polnischen Landestheile des Königreichs Preussen.
9. Tum ille clara voce deo et ecclesiae se
obligat, fideliter sincere constanter, facturum
officium.
10. Procidit totus coetus in genua, deumque
ut ratum habeat in coelis, quod nomine suo fit
in terris, donaque servo suo adaugeat, et ad tan-
tum curarum onus spiritu sapientiae et roboris
impleat, orant.
11. Mox (coetu adhuc procumpente, et veni
sancte spiritus decantante) episcopi manuum im-
positione, et nominis divini invocatione, eum con-
firmant.
12. Ita ordinatione peracta episcopi prae-
sentes co-episcopum iam suum dextrae societatis
oblatione, amplexuque mutuo in conspectu totius
ecclesiae, sipi cooptant: conseniores vero et mini-
stri (absentium quoque nomine) stipulata manu
obsequia promittunt.
13. Tandem hymno sacro cum gaudio et ex-
ultatione coetus soluitur.
Cap. III.
De ordine ministerii, sive sacra publice
ministrandi forma.
Proponetur hic usitata nobis forma,
I. Verbum dei praedicandi.
II. Baptismum ministrandi.
III. Ad curam pastoralem novitios recipiendi.
IV. Sacram synaxin celebrandi.
V. Coniuges novos copulandi.
VI. Mortuos funerandi.
VII. Consuetudines denique nostrae circa dies
festos, ieiunia, eleemosynas.
Ordo circa verbi divini praedicationem.
Quia verbum dei praecipuam ministerii partem
esse constat, cui sacramenta velut sigilla solum
annexa sunt, Mar. XVI. 15. 1. Cor. I. 17. Rom.
IV. 11. praecipua quoque ministris unitatis eius
docendi cura est, non diebus solum dominicis,
anniversariisque festivitatibus, sed et diebus pro-
festis, et quoties occasione funerum, connubiorum,
vel alias, datur.
Diebus dominicis (ut qui divino cultui toti
destinantur) quater populus ad verbum dei audien-
dum coit, bis ante bis post meridiem. In prima
concione explicantur delecti textus prophetici: in
secunda (quam magnam vocamus) evangelici: in
pomeridiana apostolici; vespertina biblia sacra ex
ordine praeleguntur cum adiunctis doctrinarum
observationibus. Aestivo etiam tempore a paschate
facto initio additur quinta concio meridiana: ubi
iuventus congregatur, eorumque in gratiam cat-
echetica doctrina popularissime pertractatur, cum
adiuncto singulorum examine. Comparent tamen
parentes quoque et alii; tum ut cibo refecti deum
colaudent, tum ut liberorum et famulitii sui in-
stitutioni intersint.
Forma vero sacros coetus agendi haec est.
Congregato populo decantatur hymnus, vel can-
tilena sacra (in concione magna et pomeridiana
etiam psalmus) tum concionator e suggestu (prae-
missa seu oratione cum populo, seu voto solum)
textum praelegit et explicat; respectu semper ad
locum communem eius hebdomadae habito. Omnia
enim religionis capita ita sunt ad explicandum per
dies dominicos disposita, ut absoluantur annuatim,
quemadmodum editus eiusmodi locorum com-
munium, textuumque illis explicandis servientium,
cantionumque sacrarum, index ostendit. Qui nimi-
rum unanimitati ea ratione per omnes ecclesias
servandae concinnatus est, non autem ut legis
instar sit, a qua recedere non liceat; liberum
enim est pastori fideli, quoties necessitatem videt,
sive textum sacrum loco, tempori, personis et oc-
casionibus accommodatiorem, sibi seligere; sive ex
ordinariis textibus prudenter, ad quasuis doctrinas,
dehortationes, consolationes, digredi. Hoc potius
legis instar est, ut concionum prolixitas vitetur,
ad evitandum in auditoribus fastidium. Ideo matu-
tina concio non ultra horam, etiam cantu an-
numerato; quemadmodum et pomeridiana, pro-
festique diei concio, protendi iubetur. In magna,
evangelico textui explicando hora datur, meridiana
et vespertina, non ultra horam mediam. Tandem
vero concioni cuique subiungitur clausulae loco
oratio, benedictio, cantus.
Concione meridiana et pomeridiana finita, re-
manent adolescentes et puellae adultiores, examinan-
turque a concionatore (auxiliantibus ibi quidem e
presbyteris aliquo, hic autem matronis) quam
attentos se ea die in audiendo verbo dei prae-
buerint, quantumque observaverit quisque. Per
tempora vero quadragesimae, feria quarta et sexta,
vespertini quoque coetus coguntur, salve (a cantu,
salva nos lesu ex coeli) dicti, ubi mysterium re-
demptionis diligentius inculcatur, iuventuti potissi-
mum.
Forma autem verbum dei praedicandi recepta
nobis est simplex absque humanae eloquentiae
coloribus, phrasibus scripturae potissimum; ad
conservandam doctrinam sanam et irreprehensibi-
lem, ut sistatur in Christo lesu omnis homo in iis
quae ad iustitiam perfectus, et ad omne opus
bonum instructus, 2. Cor. II. 4. 1. Pet. IV. 11.
Tit. I. 9. et II. 7. 2. Tim. III. 17. Hinc maiores
nostri distincte habebant conciones , alias pro in-
cipientibus, alias pro proficientibus, alias pro per-
fectis, alias item pro coelibibus, alias pro con-
iugibus seorsim. Quod fructu non caruisse, facile
j patet.