DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.29835#0149
AN STATUI (1540)
141
publici odii prolapsi sumus, ut nec per Deum nec per homines possimus statum
nostrum reformatione eius repudiata conservare. At si legitimam sacri ministerii
restitutionem admiserimus, conditionem nostram et constabiliemus et commodam
reddemus. Quantumvis enim lutheranorum vel lutherizantium apud reges et princi-
pes existat et quamlibet infesti bnobis sindb laici, tamen si veritati, si aequitati, si
religioni muneris nostri nos sinceriter accommodemus, facile a nobis omnem iniu-
riam statusve nostri violationem abarcebimus. Vincet enim veritas107, nec poterit
iusticiae atque pietati praevalere iniquitas et superstitio.
Sed nec illud tibi largiri possumus, monarchiae contrarium esse subditis concedere
ut concilia habeant. Tyrannidis enim, non monarchiae est, coetus subditorum pro-
hibere. Princeps, quamlibet uni rerum summa sit credita et monarcha habeatur, si
vere princeps sit, non tyrannus, quemadmodum studet imperare liberis et rempubli-
cam ex sententia civium suorum administrare, ita etiam ipse sibi cives suos in consi-
lium libenter adhibet ac, quo certius omnium sententias et voluntates pernoscat,
comitia illis non permittit modo, sed etiam ul- | C 2 a | tro indicit108. Ut ergo id nobis
detur, pontificem sub Christo quasi quendam ecclesiarum monarcham esse, quod
sanctorum patrum nemo unquam admisisset109, tamen quia imperium eius in liberos
christianos est et hi singuli membra Christi sunt110 et unusquisque suum donum
proprium habet111, exemplo apostolorum et veterum probatorum episcoporum qui-
cunque volet se pontificem verum et apostolicum praestare, is, quoties gravior aliqua
causa ecclesiis inciderit, concilia cogi etiam a principibus flagitabit, non permittet
tantum.
Eoque cum ecclesiarum administratio in omnibus nationibus, quae christiano
nomini in Europa reliquae sunt, tam horrende conciderit, oportebat certe pontifi-
b)—b) sint nobis B.
107. Vgl. 3 Esr 3,12: »... super omnia autem vincit veritas«.
108. Ausführlich äußert B. sich zur Frage der richtigen Amtsführung des Fürsten im Römer-
briefkommentar 1536 (Bibl. Nr. 55), S. 477aff. (zu Röm 13,1-7). Als Leitsatz gilt ihm: »cavetur ne
unus res moderetur, tamen unum praeire ... oportet« (S. 483 a).
109. Eck z.B. geht von einem allgemeinen Prinzip aus: s. Eck, Enchiridion, S. 54: »Et regimen
monarchicum est optimum«. Er beruft sich dafür auf Gregor von Nazianz: Oratio 4,2; MSG 35, Sp.
412 A. Die Benennung des Papstes als »monarcha« begegnet im Altertum nicht.
110. Vgl. 1 Cor 12,27.
141
publici odii prolapsi sumus, ut nec per Deum nec per homines possimus statum
nostrum reformatione eius repudiata conservare. At si legitimam sacri ministerii
restitutionem admiserimus, conditionem nostram et constabiliemus et commodam
reddemus. Quantumvis enim lutheranorum vel lutherizantium apud reges et princi-
pes existat et quamlibet infesti bnobis sindb laici, tamen si veritati, si aequitati, si
religioni muneris nostri nos sinceriter accommodemus, facile a nobis omnem iniu-
riam statusve nostri violationem abarcebimus. Vincet enim veritas107, nec poterit
iusticiae atque pietati praevalere iniquitas et superstitio.
Sed nec illud tibi largiri possumus, monarchiae contrarium esse subditis concedere
ut concilia habeant. Tyrannidis enim, non monarchiae est, coetus subditorum pro-
hibere. Princeps, quamlibet uni rerum summa sit credita et monarcha habeatur, si
vere princeps sit, non tyrannus, quemadmodum studet imperare liberis et rempubli-
cam ex sententia civium suorum administrare, ita etiam ipse sibi cives suos in consi-
lium libenter adhibet ac, quo certius omnium sententias et voluntates pernoscat,
comitia illis non permittit modo, sed etiam ul- | C 2 a | tro indicit108. Ut ergo id nobis
detur, pontificem sub Christo quasi quendam ecclesiarum monarcham esse, quod
sanctorum patrum nemo unquam admisisset109, tamen quia imperium eius in liberos
christianos est et hi singuli membra Christi sunt110 et unusquisque suum donum
proprium habet111, exemplo apostolorum et veterum probatorum episcoporum qui-
cunque volet se pontificem verum et apostolicum praestare, is, quoties gravior aliqua
causa ecclesiis inciderit, concilia cogi etiam a principibus flagitabit, non permittet
tantum.
Eoque cum ecclesiarum administratio in omnibus nationibus, quae christiano
nomini in Europa reliquae sunt, tam horrende conciderit, oportebat certe pontifi-
b)—b) sint nobis B.
107. Vgl. 3 Esr 3,12: »... super omnia autem vincit veritas«.
108. Ausführlich äußert B. sich zur Frage der richtigen Amtsführung des Fürsten im Römer-
briefkommentar 1536 (Bibl. Nr. 55), S. 477aff. (zu Röm 13,1-7). Als Leitsatz gilt ihm: »cavetur ne
unus res moderetur, tamen unum praeire ... oportet« (S. 483 a).
109. Eck z.B. geht von einem allgemeinen Prinzip aus: s. Eck, Enchiridion, S. 54: »Et regimen
monarchicum est optimum«. Er beruft sich dafür auf Gregor von Nazianz: Oratio 4,2; MSG 35, Sp.
412 A. Die Benennung des Papstes als »monarcha« begegnet im Altertum nicht.
110. Vgl. 1 Cor 12,27.