DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.29835#0319
PER QUOS STETERIT (1540)
311
tu id quoque, in iis, quae non praesumptionibus sed evidentia facti et facti continui
notoria sunt sententiamque iuris in se continent, ea ut ab ecclesiis repellantur nec
sententiam iudicis aut ullum iuris ordinem requirere. Atqui istos sacra Christo bona
nec in ullum verum ministerium nec in Christi pauperes insumere, eoque esse eorum
5 sacrilegos invasores et dilapidatores nullis certe praesumptionibus, sed nimis perspi-
cua facti, eiusque non continui modo verum etiam obstinati, evidentia notorium est.
Sed nec possessionem vel quasi possessionem illi obtendere ullam possunt, qui ad
legitime ecclesiis ministrandum nunquam vel animo vel legitima vocatione accesse-
runt, nedum ullam ministerii partem unquam recte et ordine praestiterunt. | 106a |
10 At vero deiici possessione, quam nunquam habuit, nemo potest. Et quas illud
axioma >spoliatum, priusquam iudicetur, restitui oportere<73 exceptiones habeat,
utque eae nobis in hos, qui se spoliatos a nobis queruntur, proprie competant, nemo
iuris ecclesiastici vere doctus ignorat374.
At defuisse dicitis nobis legitimam depellendi istos usu fructuque facultatum
15 ecclesiasticarum potestatem; imperatorem enim, a quo quicquid potestatis nostri
habeant ita moderetur, ut ab eo confertur, hanc vim in ecclesiasticos inferri vetuisse.
Ego vero te rogo, probe expendas illud 'Pauli375: potestates, quaecunque sunt, a Deo
ordinatae sunt. Hinc enim docemur, sicut imperatoris ita et caeterorum principum
et magistratuum nostrorum imperia et potestates ea moderatione amplecti atque
20 colere, quam videmus illis non nisi divinitus attributam. Ea vero est, | 106b | post-
quam Dominus nobis remoto per Francos iure Romano ius Francicum constituit376,
ut principes, comites, barones, civitates et quibuscunque merum imperium summa-
que iurisdictio et facultas condendarum legum est, principalem quisque apud suos
potestatem administrent, et quae sunt iuris naturae et iuris divini exequantur omnia,
25 ac quicquid sancitum est sacris canonibus atque legibus, quae quidem iure naturae
atque divino nituntur; idque cum divina lege congruere etiam agnoscit Alciatus doc-
tissimus ille iureconsultus377. Iccirco nostri principes et magistratus, qui gladii
potestatem habent, non minore debent severitate ac etiam promptitudine coercere
transgressiones quaslibet sanctorum canonum legumque ecclesiasticarum atque
g) Clodoneum A.
373. Darauf weist Braun hin; vgl. Braun, Bl. O 3 b: »Spoliatus ante omnia debet restitui, pen-
dente lite nihil debet innovari«, s. Decr. Grat., C. III. qu. 1. c. 1-4; Friedberg 1, Sp. 505-506; D.
Liebs: Lateinische Rechtsregeln und Rechtssprichwörter. 5. Aufl. Darmstadt 1991. S. 201 (S 58).
374. Glo. 3. q. 1 In summa. [Marg.]. - Die Glossa zu Decr.Grat., C. III. qu. 1 zählt viele
Ausnahmefälle auf, z.B. intrusio, criminis enormitas, infamia et criminis evidentia, crimen symo-
niae, contumacia, fornicatio.
376. Per Clodoueumg, anno 489. [Marg.].
377. In l. Bona, n. de verb. signific. [Marg.]. - Andreas Alciati: De verborum significatione. In
diesem Kommentar zu Corpus Iuris Civilis, Dig. 50, 15, behandelt Alciat die Frage der Herkunft
der Staatsgewalt. Diese liegt seiner Meinung nach beim Volk. B.s Wiedergabe des Gedankenguts
Alciats stimmt nicht. Dieser sagt ausdrücklich: »... semper enim apud quascunque nationes ius
supremum populi fuit, idque vel legis divinae instituto ostenditur. Nam cum hominem creavit Deus,
illi in caetera quidem animantia ius et dominium concessit, hominum autem ut alteri alter serviret,
non indixit«. Vgl. De Kroon, S. 91-98.
311
tu id quoque, in iis, quae non praesumptionibus sed evidentia facti et facti continui
notoria sunt sententiamque iuris in se continent, ea ut ab ecclesiis repellantur nec
sententiam iudicis aut ullum iuris ordinem requirere. Atqui istos sacra Christo bona
nec in ullum verum ministerium nec in Christi pauperes insumere, eoque esse eorum
5 sacrilegos invasores et dilapidatores nullis certe praesumptionibus, sed nimis perspi-
cua facti, eiusque non continui modo verum etiam obstinati, evidentia notorium est.
Sed nec possessionem vel quasi possessionem illi obtendere ullam possunt, qui ad
legitime ecclesiis ministrandum nunquam vel animo vel legitima vocatione accesse-
runt, nedum ullam ministerii partem unquam recte et ordine praestiterunt. | 106a |
10 At vero deiici possessione, quam nunquam habuit, nemo potest. Et quas illud
axioma >spoliatum, priusquam iudicetur, restitui oportere<73 exceptiones habeat,
utque eae nobis in hos, qui se spoliatos a nobis queruntur, proprie competant, nemo
iuris ecclesiastici vere doctus ignorat374.
At defuisse dicitis nobis legitimam depellendi istos usu fructuque facultatum
15 ecclesiasticarum potestatem; imperatorem enim, a quo quicquid potestatis nostri
habeant ita moderetur, ut ab eo confertur, hanc vim in ecclesiasticos inferri vetuisse.
Ego vero te rogo, probe expendas illud 'Pauli375: potestates, quaecunque sunt, a Deo
ordinatae sunt. Hinc enim docemur, sicut imperatoris ita et caeterorum principum
et magistratuum nostrorum imperia et potestates ea moderatione amplecti atque
20 colere, quam videmus illis non nisi divinitus attributam. Ea vero est, | 106b | post-
quam Dominus nobis remoto per Francos iure Romano ius Francicum constituit376,
ut principes, comites, barones, civitates et quibuscunque merum imperium summa-
que iurisdictio et facultas condendarum legum est, principalem quisque apud suos
potestatem administrent, et quae sunt iuris naturae et iuris divini exequantur omnia,
25 ac quicquid sancitum est sacris canonibus atque legibus, quae quidem iure naturae
atque divino nituntur; idque cum divina lege congruere etiam agnoscit Alciatus doc-
tissimus ille iureconsultus377. Iccirco nostri principes et magistratus, qui gladii
potestatem habent, non minore debent severitate ac etiam promptitudine coercere
transgressiones quaslibet sanctorum canonum legumque ecclesiasticarum atque
g) Clodoneum A.
373. Darauf weist Braun hin; vgl. Braun, Bl. O 3 b: »Spoliatus ante omnia debet restitui, pen-
dente lite nihil debet innovari«, s. Decr. Grat., C. III. qu. 1. c. 1-4; Friedberg 1, Sp. 505-506; D.
Liebs: Lateinische Rechtsregeln und Rechtssprichwörter. 5. Aufl. Darmstadt 1991. S. 201 (S 58).
374. Glo. 3. q. 1 In summa. [Marg.]. - Die Glossa zu Decr.Grat., C. III. qu. 1 zählt viele
Ausnahmefälle auf, z.B. intrusio, criminis enormitas, infamia et criminis evidentia, crimen symo-
niae, contumacia, fornicatio.
376. Per Clodoueumg, anno 489. [Marg.].
377. In l. Bona, n. de verb. signific. [Marg.]. - Andreas Alciati: De verborum significatione. In
diesem Kommentar zu Corpus Iuris Civilis, Dig. 50, 15, behandelt Alciat die Frage der Herkunft
der Staatsgewalt. Diese liegt seiner Meinung nach beim Volk. B.s Wiedergabe des Gedankenguts
Alciats stimmt nicht. Dieser sagt ausdrücklich: »... semper enim apud quascunque nationes ius
supremum populi fuit, idque vel legis divinae instituto ostenditur. Nam cum hominem creavit Deus,
illi in caetera quidem animantia ius et dominium concessit, hominum autem ut alteri alter serviret,
non indixit«. Vgl. De Kroon, S. 91-98.