DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.30656#0094
Schwäbisch Hall
4b. Einführungspredigt zur Ordnung gegen Gotteslästerung u.a.a
[erste Hälfte 1527]
Proemium ad pronuncianda statuta senatus de blasphemiis, compotacionibus aliisque id genus facinoribus
per Joan[nem] B[rentium] ecclesiasten Hallensem Anno etc. [15]27b
Apud omnes sapientes, sive illi Christiani, sive Eth-
nici fuerint, rei pub[licae] nomen celebratum est, at-
que ut ea premoneat, summo studio, neglecto eciam
privato commodo, prudentissimus quisque, sive pri-
vatus, sive magistratus, adnititur. Porro autem rei-
pub. incolumitas non consistit solum in populi mul-
titudine, in mirorum altitudine, in fisci plenitudine,
verumeciam imo potissimum in morum honestate.
Nam quamvis externa morum honestas, civilitas ac
iusticia non ita multum coram deo respectum habet
nec eam eterna vita donet, precepit tamen eam do-
naturus ipsam huius terrene vite bonis. Ut enim du-
plex est vita, ita est et duplex iusticia, ut unaqueque
vita suam habeat viam, qua ad cuiusque bona per-
venire queamus. Est vita terrena, est vita celestis et
eterna. Ita et iusticiarum altera divina seu Christia-
na, altera est civilis et externa.
Celestis vite bona sunt pax consciencie, iustifi-
cacio, vita eterna et gaudium nunquam intermori-
turum. Ad hec autem bona paranda opus habemus
Christiana iusticia, que est fides in Hiesum Chris-
tum, e qua postea veluti fructus protulerant dilectio
proximi, eciam inimici, condonacio iniuriarum
quamvis ingencium, et nulla adversus inimicos re-
sistencia. Ita enim dicitur: Si quis te adegerit ad
unum miliare etc.1 De hac autem vita et iusticia
quottidie in verbo domini edocemur.
Terrene vite bona sunt pax communis et externa,
rerum abundancia, leticia et id genus alia. Hec au-
tem impetrantur non copioso exercitu, non validis
muris, sed civili morum honestate et externa iusti-
a Textvorlage (Handschrift): StaatsA Nürnberg Ansb.
Rel. Akten, Tom. XI, fol. 174r-175v.
b Verschrieben: 1517. Da sich die Einführungspredigt auf
die Ordnung gegen Gotteslästerung (Nr. 4a) von 1527
cia, que non quidem donatur bonis eternis, donatur
tamen bonis terrenis. Contra si neglecta fuerit, pu-
nitur a domino bellis, fame, peste communique luc-
tu. Ita scribitur Levit. 18 [5]: Custodite leges meas
atque iudicia, que faciens homo vivet in eis, et Deut.
28 [1-7]: Si audieris vocem domini, dei tui, ut facias
et custodias omnia mandata eius, benedictus tu in
civitate, in agro; benedicta horrea tua, dabit domi-
nus inimicos tuos corruentes coram te etc. Esa. 1
[19-20]: Si volueritis et audieritis me, bona terre
commedetis. Quod si nolueritis et me ad iracundiam
provocaveritis, gladius vos devorabit, quia os do-
mini locutum est. Esa. 5 [11-18]: Ve, qui consurgitis
mane ad ebrietatem sectandam et potandum usque
ad vesperam, ut vino estuetis. Cithara et lira et
tympanum et tibia et vinum in conviviis vestris et
opus domini non respicitis, propterea captivus duc-
tus est populus meus, quia non habuit scienciam, et
nobiles eius fame interierunt, et multitudo eius siti
exaruit etc. Osee 4 [Hos 4,1-3]: Non est veritas, non
est misericordia, non est sciencia dei in terra, male-
dictum et mendacium et homicidium et furtum et
adulterium inundaverunt, et sanguis sanguinem te-
tigit, propter hoc lugebit terra et infirmabitur om-
nis, qui habitat in ea. Sed quid ego immoror in re-
censendis |174v | paucis scripture locis, quibus pro-
batur deum vite honestatem donare bonis terrenis,
cum tota scriptura plena sit iam, quamquam hac-
tenus non usque adeo honestam publice duxerimus
vitam, sed blasphemiis, ebrietatibus aliisque scele-
ribus plenam, dominus tamen pro ingenti sua libe-
bezieht, muss die Predigt ebenfalls aus diesem Jahr
stammen.
1 Mt 5,41.
74
4b. Einführungspredigt zur Ordnung gegen Gotteslästerung u.a.a
[erste Hälfte 1527]
Proemium ad pronuncianda statuta senatus de blasphemiis, compotacionibus aliisque id genus facinoribus
per Joan[nem] B[rentium] ecclesiasten Hallensem Anno etc. [15]27b
Apud omnes sapientes, sive illi Christiani, sive Eth-
nici fuerint, rei pub[licae] nomen celebratum est, at-
que ut ea premoneat, summo studio, neglecto eciam
privato commodo, prudentissimus quisque, sive pri-
vatus, sive magistratus, adnititur. Porro autem rei-
pub. incolumitas non consistit solum in populi mul-
titudine, in mirorum altitudine, in fisci plenitudine,
verumeciam imo potissimum in morum honestate.
Nam quamvis externa morum honestas, civilitas ac
iusticia non ita multum coram deo respectum habet
nec eam eterna vita donet, precepit tamen eam do-
naturus ipsam huius terrene vite bonis. Ut enim du-
plex est vita, ita est et duplex iusticia, ut unaqueque
vita suam habeat viam, qua ad cuiusque bona per-
venire queamus. Est vita terrena, est vita celestis et
eterna. Ita et iusticiarum altera divina seu Christia-
na, altera est civilis et externa.
Celestis vite bona sunt pax consciencie, iustifi-
cacio, vita eterna et gaudium nunquam intermori-
turum. Ad hec autem bona paranda opus habemus
Christiana iusticia, que est fides in Hiesum Chris-
tum, e qua postea veluti fructus protulerant dilectio
proximi, eciam inimici, condonacio iniuriarum
quamvis ingencium, et nulla adversus inimicos re-
sistencia. Ita enim dicitur: Si quis te adegerit ad
unum miliare etc.1 De hac autem vita et iusticia
quottidie in verbo domini edocemur.
Terrene vite bona sunt pax communis et externa,
rerum abundancia, leticia et id genus alia. Hec au-
tem impetrantur non copioso exercitu, non validis
muris, sed civili morum honestate et externa iusti-
a Textvorlage (Handschrift): StaatsA Nürnberg Ansb.
Rel. Akten, Tom. XI, fol. 174r-175v.
b Verschrieben: 1517. Da sich die Einführungspredigt auf
die Ordnung gegen Gotteslästerung (Nr. 4a) von 1527
cia, que non quidem donatur bonis eternis, donatur
tamen bonis terrenis. Contra si neglecta fuerit, pu-
nitur a domino bellis, fame, peste communique luc-
tu. Ita scribitur Levit. 18 [5]: Custodite leges meas
atque iudicia, que faciens homo vivet in eis, et Deut.
28 [1-7]: Si audieris vocem domini, dei tui, ut facias
et custodias omnia mandata eius, benedictus tu in
civitate, in agro; benedicta horrea tua, dabit domi-
nus inimicos tuos corruentes coram te etc. Esa. 1
[19-20]: Si volueritis et audieritis me, bona terre
commedetis. Quod si nolueritis et me ad iracundiam
provocaveritis, gladius vos devorabit, quia os do-
mini locutum est. Esa. 5 [11-18]: Ve, qui consurgitis
mane ad ebrietatem sectandam et potandum usque
ad vesperam, ut vino estuetis. Cithara et lira et
tympanum et tibia et vinum in conviviis vestris et
opus domini non respicitis, propterea captivus duc-
tus est populus meus, quia non habuit scienciam, et
nobiles eius fame interierunt, et multitudo eius siti
exaruit etc. Osee 4 [Hos 4,1-3]: Non est veritas, non
est misericordia, non est sciencia dei in terra, male-
dictum et mendacium et homicidium et furtum et
adulterium inundaverunt, et sanguis sanguinem te-
tigit, propter hoc lugebit terra et infirmabitur om-
nis, qui habitat in ea. Sed quid ego immoror in re-
censendis |174v | paucis scripture locis, quibus pro-
batur deum vite honestatem donare bonis terrenis,
cum tota scriptura plena sit iam, quamquam hac-
tenus non usque adeo honestam publice duxerimus
vitam, sed blasphemiis, ebrietatibus aliisque scele-
ribus plenam, dominus tamen pro ingenti sua libe-
bezieht, muss die Predigt ebenfalls aus diesem Jahr
stammen.
1 Mt 5,41.
74