DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.37684#0083
Agatharchidea.
83
lammen mit den aristotelischen Vorstellungen gibt das den
Boden, in dem die hellenistische TvcheVerehrung1 wurzelte,
deren Wesen nicht zufällig zuerst in der Schrift περί τύχης
gerade eines Peripatetikers, des Demetrius vom Phaleron, dar-
gelegt war. Man verdeutlicht sich’s am besten aus Sallust π. θεών
καί κόσμου 9 (3, 39 Mull.): ώσπερ τοίνυν πρόνοια καί ειμαρμένη έστί καί
περί έθνη καί πόλεις, έστι δέ καί περί έκαστον άνΡρο^πον, οΰτω καί
τύχη, περί ής καί λέγειν άκόλουθον. ή τοίνυν τά διάφορα καί τά παρ’
ελπίδα γινόμενα προς άγαθόν τάττουσα δύναμις των θεών τύχη
νομίζεται καί διά τούτο μάλιστα κοινή τάς πόλεις την θεόν προσήκει
τιμάν πάσα γάρ πόλις έκ διαφόρων πραγμάτων συνίσταται. έν τοΐς
υπό σελήνην δέ τήν δύναμιν έχει, έπειδή υπέρ σελήνην ούδέ εν έκ
τύχης άν γένοιτο. Hier ist nicht nur die sublunare Beschränkung
bedeutsam, sondern auch die optimistische Auffassung dieser
Fortuna, die alles 'zum Besten wendet’, offenbar auch dann,
wenn die menschliche Kurzsichtigkeit nur sinnlose Störungen
wahrzunehmen glaubt. Das ergibt jene παιδεύτρια Tvche,
deren Walten geradezu der Pronoia verwandt erscheint. Eben
diese aber begegnen wir auch bei Agatharchides, auf dessen
gesamte Anschauungen über das erzieherisch Sinn- und Zweck-
volle in den irdischen Dingen einzugehen hier der rechte Ort ist.
Bei den Sabäern wimmeln die duftvollen Gebüsche von
Schlangen (458 b 16), οίονεί φθονούσης τοΐς άδροΐς έπιτεύγμασι
τής τύχης καί παραπλεκούσης τάγαθω τό βλαβερόν, όπως μηδείς
εις τέλος εξυβρίζουν τινανώδες καί κατεγνωκός τού θείου τό φρόνημα
λαμβάνη των αγαθών εύτυχών (codd. εύτυχούντων), παιδεύηται
δέ τή παραθέσει καί μνήμη των έναντίων. An der gleichen Stelle
spricht Diodor (3, 47, 1) vom νουθετεΐν τούς διά τήν συνέχειαν
των άγαθών είωθότας καταφρονεΐν των θεών2. Ein Stück weiter
(459 a 21): ούτως άνίσως τά αυτής ή τύχη μεμέρικε, τοΐς μέν σπάνιν
των σπουδαίων, τοΐς δέ πλήθος διδούσα. Sie bestimmt überhaupt
das Leben: φέρουσι δ’ άλύπως, άπερ αύτοΐς άπ’ αρχής ή τύχη παρα-
δέδωκεν (450 a 39). Daher denn auch die Ausdrücke κλήρος und
άκληρία usw. (siehe oben S. 9): οί τον είρημένον τής τύχης κλήρον
ύπελθόντες (448a 38, vgl. 441a 18). Und so heißt es im gleichen
1 Vgl. Jäger zu Horaz carm. 1, 34 im Hermes 48 (1913) 446.
2 Wie wenig paßt dies zum angeblichen Epikureismus des Agathar-
chides (vgl. S. 11 und 35). Zu beachten auch der Tadel 458b 12: ώστε
πολλούς εις λήθην άφικομένους των θνητών εύτυχημάτων τής αμβροσίας ύπονοεϊν
άπολαμβάνειν, όνομα του πράγματος ζητουντος οίκεΐον τής υπερβολής.
6*
83
lammen mit den aristotelischen Vorstellungen gibt das den
Boden, in dem die hellenistische TvcheVerehrung1 wurzelte,
deren Wesen nicht zufällig zuerst in der Schrift περί τύχης
gerade eines Peripatetikers, des Demetrius vom Phaleron, dar-
gelegt war. Man verdeutlicht sich’s am besten aus Sallust π. θεών
καί κόσμου 9 (3, 39 Mull.): ώσπερ τοίνυν πρόνοια καί ειμαρμένη έστί καί
περί έθνη καί πόλεις, έστι δέ καί περί έκαστον άνΡρο^πον, οΰτω καί
τύχη, περί ής καί λέγειν άκόλουθον. ή τοίνυν τά διάφορα καί τά παρ’
ελπίδα γινόμενα προς άγαθόν τάττουσα δύναμις των θεών τύχη
νομίζεται καί διά τούτο μάλιστα κοινή τάς πόλεις την θεόν προσήκει
τιμάν πάσα γάρ πόλις έκ διαφόρων πραγμάτων συνίσταται. έν τοΐς
υπό σελήνην δέ τήν δύναμιν έχει, έπειδή υπέρ σελήνην ούδέ εν έκ
τύχης άν γένοιτο. Hier ist nicht nur die sublunare Beschränkung
bedeutsam, sondern auch die optimistische Auffassung dieser
Fortuna, die alles 'zum Besten wendet’, offenbar auch dann,
wenn die menschliche Kurzsichtigkeit nur sinnlose Störungen
wahrzunehmen glaubt. Das ergibt jene παιδεύτρια Tvche,
deren Walten geradezu der Pronoia verwandt erscheint. Eben
diese aber begegnen wir auch bei Agatharchides, auf dessen
gesamte Anschauungen über das erzieherisch Sinn- und Zweck-
volle in den irdischen Dingen einzugehen hier der rechte Ort ist.
Bei den Sabäern wimmeln die duftvollen Gebüsche von
Schlangen (458 b 16), οίονεί φθονούσης τοΐς άδροΐς έπιτεύγμασι
τής τύχης καί παραπλεκούσης τάγαθω τό βλαβερόν, όπως μηδείς
εις τέλος εξυβρίζουν τινανώδες καί κατεγνωκός τού θείου τό φρόνημα
λαμβάνη των αγαθών εύτυχών (codd. εύτυχούντων), παιδεύηται
δέ τή παραθέσει καί μνήμη των έναντίων. An der gleichen Stelle
spricht Diodor (3, 47, 1) vom νουθετεΐν τούς διά τήν συνέχειαν
των άγαθών είωθότας καταφρονεΐν των θεών2. Ein Stück weiter
(459 a 21): ούτως άνίσως τά αυτής ή τύχη μεμέρικε, τοΐς μέν σπάνιν
των σπουδαίων, τοΐς δέ πλήθος διδούσα. Sie bestimmt überhaupt
das Leben: φέρουσι δ’ άλύπως, άπερ αύτοΐς άπ’ αρχής ή τύχη παρα-
δέδωκεν (450 a 39). Daher denn auch die Ausdrücke κλήρος und
άκληρία usw. (siehe oben S. 9): οί τον είρημένον τής τύχης κλήρον
ύπελθόντες (448a 38, vgl. 441a 18). Und so heißt es im gleichen
1 Vgl. Jäger zu Horaz carm. 1, 34 im Hermes 48 (1913) 446.
2 Wie wenig paßt dies zum angeblichen Epikureismus des Agathar-
chides (vgl. S. 11 und 35). Zu beachten auch der Tadel 458b 12: ώστε
πολλούς εις λήθην άφικομένους των θνητών εύτυχημάτων τής αμβροσίας ύπονοεϊν
άπολαμβάνειν, όνομα του πράγματος ζητουντος οίκεΐον τής υπερβολής.
6*