DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.29831#0094
9°
AXIOMATA APOLOGETICA (1535)
Eos quidem defendimus, qui cum ueram in coena christi praesentiam agnoscerent,
scribebant panem eucharistiae esse signum et figuram corporis christi, ita ut hoc non
solum S. patres, sed ii quoque qui hac tempestate prae aliis | [A 6 b] | pro praesentia
domini in coena pugnarunt, confitentur 58 .
At si panis signum corporis christi est, quid piaculi 59 si dicas: »panis significat corpus
domini«, modo iuxta praesentiam Domini satis exprimas?
Verum nos, ut agnoscimus et agnouimus semper praecipuum, quod in sacra coena
christus nobis donat, esse ipsius corpus, ita nobis pronomen »Hoc« duo demonstrat:
panem sensibus, corpus domini intellectui 60 , ita ut loqui omnes solemus, dum quid
inuisibile per signum uisibile exhibemus.
Synecdoche 61 est in »Hoc« ut etiam in »accipite et manducate«. Duo enim simul
offeruntur, res terrena et coelestis, ut scribit Ireneus 62 , sensibilis et intelligibilis, to
aicj’ö-TjTov xal to votjtov ut Chrysostfomus] 63 , signum et signatum ut Augustinus 64 ,
Bernhardus 65 et alii, panis nimirum et corpus domini, uinum et sanguis domini.
Donum hic est corpus et sanguis domini. Panis et uinum ut symbola modo adhiben-
tur, quo fiat scilicet nobis etiamnum in corpore agentibus exhibitio haec plenior et ad
excitandum fidem nostram efficacior 66 .
Hinc est, quod Dominus manu panem praebens et uinum uerbis testatur se suum
offerre corpus et sanguinem.
Qui nihil hic exhiberi nobis quam signum et figuram uolunt, anathema sunto.
Quod igitur reuocandum nobis esse censet Amsdorfius, id uelim apertius indicet.
Nam addit: quando id reuocant et ueniam petunt, ut decet christianos, illos agnosce-
mus, alias nequaquam 663 .
| [A 7 a] | Ostendat, inquam, quid recantandum docuerimus et recantabimus id
ingenue ueniamque ab ipso et omni ecclesia petemus suppliciter.
Istuc dum non fecerit, uiderit, cur neget tam confidenter nos agnoscere (intelligit
forsan) fratres.
Et ut ipse cum paucis aliquot sibi plus aequo permittentibus nos nolit fratres agnos-
cere, agnouit nos fratres et membra sua christus cum multis sanctorum millibus 67 .
58. Zwingli und Oekolampad, die B. schon in seiner Schrift Vergleichung D. Luthers und
seins Gegentheyls (1528) gegen Luther in Schutz nahm; BDS 2, S. 295 ff. Vgl. auch hiermit in
diesem Band B.s Eintreten für die beiden Schweizer in den Retractationes, unten S. 319, Z. 26ff.
59. Hier im Sinne von Verbrechen; Georges 2, Sp. 1700 (s. v.).
60. Ausführlicher diese Auslegung des toüto in den Retractationes, unten S. 378, Z. 3 ff.
61. Vgl. oben Anm. 23.
62. Irenäus: Adversus haereses 4, 18,5; MSG 7, 1, Sp. 1029; s. unten S. 121, Z. 5 f.
63. Chrysostomus: In Matthaeum Homilia 82; MSG 58, Sp. 743; Oekolampad, Dialogus (1530),
Bl. C 6 a.
64. Augustinus: Contra Adimantum 12, 3; CSEL 25, S. 140.
65. Pseudo-Bernbard von Clairvaux: Sermo de excellentia SS. Sacramenti et dignitate sacerdo-
tum 15; MSL 184, Sp. 989h DA.
66. B. unterstreicht die Bedeutung von Symbolen für den Menschen in diesem Leben.
Darüber ausführlicher die Retractationes, unten S. 345. 379.
66a. s. oben S. 85, Z. 14h 67. Dtn 33,2 und Iud 14.
AXIOMATA APOLOGETICA (1535)
Eos quidem defendimus, qui cum ueram in coena christi praesentiam agnoscerent,
scribebant panem eucharistiae esse signum et figuram corporis christi, ita ut hoc non
solum S. patres, sed ii quoque qui hac tempestate prae aliis | [A 6 b] | pro praesentia
domini in coena pugnarunt, confitentur 58 .
At si panis signum corporis christi est, quid piaculi 59 si dicas: »panis significat corpus
domini«, modo iuxta praesentiam Domini satis exprimas?
Verum nos, ut agnoscimus et agnouimus semper praecipuum, quod in sacra coena
christus nobis donat, esse ipsius corpus, ita nobis pronomen »Hoc« duo demonstrat:
panem sensibus, corpus domini intellectui 60 , ita ut loqui omnes solemus, dum quid
inuisibile per signum uisibile exhibemus.
Synecdoche 61 est in »Hoc« ut etiam in »accipite et manducate«. Duo enim simul
offeruntur, res terrena et coelestis, ut scribit Ireneus 62 , sensibilis et intelligibilis, to
aicj’ö-TjTov xal to votjtov ut Chrysostfomus] 63 , signum et signatum ut Augustinus 64 ,
Bernhardus 65 et alii, panis nimirum et corpus domini, uinum et sanguis domini.
Donum hic est corpus et sanguis domini. Panis et uinum ut symbola modo adhiben-
tur, quo fiat scilicet nobis etiamnum in corpore agentibus exhibitio haec plenior et ad
excitandum fidem nostram efficacior 66 .
Hinc est, quod Dominus manu panem praebens et uinum uerbis testatur se suum
offerre corpus et sanguinem.
Qui nihil hic exhiberi nobis quam signum et figuram uolunt, anathema sunto.
Quod igitur reuocandum nobis esse censet Amsdorfius, id uelim apertius indicet.
Nam addit: quando id reuocant et ueniam petunt, ut decet christianos, illos agnosce-
mus, alias nequaquam 663 .
| [A 7 a] | Ostendat, inquam, quid recantandum docuerimus et recantabimus id
ingenue ueniamque ab ipso et omni ecclesia petemus suppliciter.
Istuc dum non fecerit, uiderit, cur neget tam confidenter nos agnoscere (intelligit
forsan) fratres.
Et ut ipse cum paucis aliquot sibi plus aequo permittentibus nos nolit fratres agnos-
cere, agnouit nos fratres et membra sua christus cum multis sanctorum millibus 67 .
58. Zwingli und Oekolampad, die B. schon in seiner Schrift Vergleichung D. Luthers und
seins Gegentheyls (1528) gegen Luther in Schutz nahm; BDS 2, S. 295 ff. Vgl. auch hiermit in
diesem Band B.s Eintreten für die beiden Schweizer in den Retractationes, unten S. 319, Z. 26ff.
59. Hier im Sinne von Verbrechen; Georges 2, Sp. 1700 (s. v.).
60. Ausführlicher diese Auslegung des toüto in den Retractationes, unten S. 378, Z. 3 ff.
61. Vgl. oben Anm. 23.
62. Irenäus: Adversus haereses 4, 18,5; MSG 7, 1, Sp. 1029; s. unten S. 121, Z. 5 f.
63. Chrysostomus: In Matthaeum Homilia 82; MSG 58, Sp. 743; Oekolampad, Dialogus (1530),
Bl. C 6 a.
64. Augustinus: Contra Adimantum 12, 3; CSEL 25, S. 140.
65. Pseudo-Bernbard von Clairvaux: Sermo de excellentia SS. Sacramenti et dignitate sacerdo-
tum 15; MSL 184, Sp. 989h DA.
66. B. unterstreicht die Bedeutung von Symbolen für den Menschen in diesem Leben.
Darüber ausführlicher die Retractationes, unten S. 345. 379.
66a. s. oben S. 85, Z. 14h 67. Dtn 33,2 und Iud 14.