DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.29831#0103
GELEXTWORT (1536)
99
Contra hos itaque dimicans merito contendit Christum dominum nos in gratiam
patris restituere, non sacramenta, id est, externam actionem sacrificulorum in admini-
stratione sacramentorum 12 . Nam illi eam actionem ad obscurandum meritum Christi
vendunt 13 . Hinc in Epistola ad Fridolinum Lindoverum, Bremgartensium concionato-
5 rem, vides; disputationem hac de re sic concludit 14 :
»Quid multis opus? Caput hoc esto. Sola gratia Dei nos salvos fieri; id autem, cum ea
fidimus. Ocyus ergo cum tua ista in gratiam Dei contumeliosa opinione facesse, qua
sacramentis adseverasti admissa deleri, non alia ratione oportere.« Sic et alii 15 , qui in
nullam unquam suspicionem venerunt, quod sacramentis minus quam par sit tribue-
10 rent, ubi ipsis certamen fuit cum eiusdem gratiae Christi hostibus, scripserunt: Nec
novi nec veteris testamenti sacramenta, sed s.ola fides iustificat. Item: non sacramen-
tum, sed fides sacramenti iustificat 16 . Damnaruntque illud impietatis, quod scholastici
pro dogmate habent: Sacramenta novae legis esse efficacia signa gratiae 17 . Et de baptis-
mate: baptismus neminem iustificat nec ulli prodest, sed fides in verbum promissionis,
15 cui additur baptismus 18 . Haec enim iustificat et implet id quod baptismus significat.
Haec illi. Quicquid ergo in his Epistolis leges, quod videbitur sacramentis nonnihil
detrahere, id omne de actione in sacramentis externa secluso Christi spiritu dictum
accipias, uti nimirum ea prostituuntur a servis superstitionis papisticae. De nostris vero
Ecclesiis ne patiare tibi persuadere in eis de sacramentis aliter doceri, quam ipsae
20 tradunt scripturae, docent S. patres et ab initio Christi Ecclesia credidit: esse nimirum
illa symbola gratiae et redemptionis Christi, quae illis ceu visibilibus verbis, ut ea D.
Augustinus vocat 19 , offertur et exhibetur Domini quidem virtute, Ecclesiae vero
ministerio in baptismate regeneratio 20 et in Christum insitio, in sacra Eucharistia vera
corporis et sanguinis Christi communicatio 21 . Horumque verum usum esse, non ad
25 profitendum modo, sed magis adeo praecipue quidem ad alendam et prouehendam
12. Zwingli an Lindauer: videlicet sola gratia dei nos iustificari, non sacramentis; a.a.O.,
S. 235, Z. 24h
13. Ebd. (Z. 26): que tu libenter magno venderes ...
14. A.a.O., S. 237, Z. 7—10 (buchst. Zitat) —. Fridolin Lindauer war Pfarrer in Bremgarten.
Im o. g. Brief (s. Anm. 1) wandte Zwingli sich gegen Lindauer, weil dieser behauptet: primum.
Christum solummodo pro eorum delictis esse passum, qui ante se fuerint; deinde, per Christum
nobis non alia delicta condonari, quam que baptismo abluuntur; nam que postmodum perpe-
traverimus, sacramentis ecclesie elui oportere; a.a.O., S. 230, Z. 5—9.
15. Die Lutheraner, namentlich Luther selbst.
16. Luther: De captivitate babylonica Praeludium; WA 6, S. 532, Z. 28h: Inde proverbium
illud »Non sacramentum sed fides sacramenti iustificat«.
17. Dem Sinn nach schon bei Petrus Lombardus: Sacramentum ... ita signum est gratiae Dei ...
ut ipsius imaginem gerat et causa existat; Sententiarum libri IV, 1. IV., dist 1, 2; Thomas von
Aquin: Summa Theologiae 3, q. 62, a. 1, ad. 1: Signiflcando causant. Vgl. auch Luther, a.a.O.,
S. 531, Z. 35: Omnes tamen in hoc concedunt, sacramenta esse efficatia signa gratiae.
18. Luther: Ita baptismus neminem iustificat nec ulli prodest, sed fides in verbum promissio-
nis, cui additur baptismus (a.a.O., Z. 36h).
19. Augustin: In Iohannis evangelium, tr. 80, 3; CChr ser. lat. 36, S. 529.
20. Vgl. Tit 3,5.
21. Vgl. 1 Cor 10,16.
99
Contra hos itaque dimicans merito contendit Christum dominum nos in gratiam
patris restituere, non sacramenta, id est, externam actionem sacrificulorum in admini-
stratione sacramentorum 12 . Nam illi eam actionem ad obscurandum meritum Christi
vendunt 13 . Hinc in Epistola ad Fridolinum Lindoverum, Bremgartensium concionato-
5 rem, vides; disputationem hac de re sic concludit 14 :
»Quid multis opus? Caput hoc esto. Sola gratia Dei nos salvos fieri; id autem, cum ea
fidimus. Ocyus ergo cum tua ista in gratiam Dei contumeliosa opinione facesse, qua
sacramentis adseverasti admissa deleri, non alia ratione oportere.« Sic et alii 15 , qui in
nullam unquam suspicionem venerunt, quod sacramentis minus quam par sit tribue-
10 rent, ubi ipsis certamen fuit cum eiusdem gratiae Christi hostibus, scripserunt: Nec
novi nec veteris testamenti sacramenta, sed s.ola fides iustificat. Item: non sacramen-
tum, sed fides sacramenti iustificat 16 . Damnaruntque illud impietatis, quod scholastici
pro dogmate habent: Sacramenta novae legis esse efficacia signa gratiae 17 . Et de baptis-
mate: baptismus neminem iustificat nec ulli prodest, sed fides in verbum promissionis,
15 cui additur baptismus 18 . Haec enim iustificat et implet id quod baptismus significat.
Haec illi. Quicquid ergo in his Epistolis leges, quod videbitur sacramentis nonnihil
detrahere, id omne de actione in sacramentis externa secluso Christi spiritu dictum
accipias, uti nimirum ea prostituuntur a servis superstitionis papisticae. De nostris vero
Ecclesiis ne patiare tibi persuadere in eis de sacramentis aliter doceri, quam ipsae
20 tradunt scripturae, docent S. patres et ab initio Christi Ecclesia credidit: esse nimirum
illa symbola gratiae et redemptionis Christi, quae illis ceu visibilibus verbis, ut ea D.
Augustinus vocat 19 , offertur et exhibetur Domini quidem virtute, Ecclesiae vero
ministerio in baptismate regeneratio 20 et in Christum insitio, in sacra Eucharistia vera
corporis et sanguinis Christi communicatio 21 . Horumque verum usum esse, non ad
25 profitendum modo, sed magis adeo praecipue quidem ad alendam et prouehendam
12. Zwingli an Lindauer: videlicet sola gratia dei nos iustificari, non sacramentis; a.a.O.,
S. 235, Z. 24h
13. Ebd. (Z. 26): que tu libenter magno venderes ...
14. A.a.O., S. 237, Z. 7—10 (buchst. Zitat) —. Fridolin Lindauer war Pfarrer in Bremgarten.
Im o. g. Brief (s. Anm. 1) wandte Zwingli sich gegen Lindauer, weil dieser behauptet: primum.
Christum solummodo pro eorum delictis esse passum, qui ante se fuerint; deinde, per Christum
nobis non alia delicta condonari, quam que baptismo abluuntur; nam que postmodum perpe-
traverimus, sacramentis ecclesie elui oportere; a.a.O., S. 230, Z. 5—9.
15. Die Lutheraner, namentlich Luther selbst.
16. Luther: De captivitate babylonica Praeludium; WA 6, S. 532, Z. 28h: Inde proverbium
illud »Non sacramentum sed fides sacramenti iustificat«.
17. Dem Sinn nach schon bei Petrus Lombardus: Sacramentum ... ita signum est gratiae Dei ...
ut ipsius imaginem gerat et causa existat; Sententiarum libri IV, 1. IV., dist 1, 2; Thomas von
Aquin: Summa Theologiae 3, q. 62, a. 1, ad. 1: Signiflcando causant. Vgl. auch Luther, a.a.O.,
S. 531, Z. 35: Omnes tamen in hoc concedunt, sacramenta esse efficatia signa gratiae.
18. Luther: Ita baptismus neminem iustificat nec ulli prodest, sed fides in verbum promissio-
nis, cui additur baptismus (a.a.O., Z. 36h).
19. Augustin: In Iohannis evangelium, tr. 80, 3; CChr ser. lat. 36, S. 529.
20. Vgl. Tit 3,5.
21. Vgl. 1 Cor 10,16.