Metadaten

Wolgast, Eike [Editor]; Seebaß, Gottfried [Editor]; Heidelberger Akademie der Wissenschaften [Editor]; Kirchenrechtliches Institut der Evangelischen Kirche in Deutschland [Editor]; Sehling, Emil [Bibliogr. antecedent]
Die evangelischen Kirchenordnungen des XVI. Jahrhunderts (6. Band = Niedersachsen, 1. Hälfte, 1. Halbband): Die Fürstentümer Wolfenbüttel und Lüneburg mit den Städten Braunschweig und Lüneburg — Tübingen: J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), 1955

DOI Page / Citation link: 
https://doi.org/10.11588/diglit.30040#0412
License: Free access  - all rights reserved

DWork-Logo
Overview
loading ...
Facsimile
0.5
1 cm
facsimile
Scroll
OCR fulltext
Braunschweig

De uns ock, wen se uns den kelck des Heren
vorbaden hebben, hengen an öre gotlose un-
christlike missen, welke nicht anders synt wen
eyn gotlose misbruck des sacramentes, wen me
se richten wil unde kan nach deme bevehle unses
Heren Jesu Christi, alse he bevalen hefft, dat
sacramente to brüken synen jungeren, dat is,
synen schöleren, de van em leren willen, allen,
de dat evangelion Christi gerne hören. Andere,
dat synt syne jungere nicht, se hören lever
düvelsleren, de mögen denne vamme sacramente
maken, wat se willen, wen se dat hilge evan-
gelion nicht liden konnen. Se hebben mit deme
misbruke des hilgen sacramentes to sick ge-
tagen van framen heren unde fursten lande unde
gudere unde gelt der buren unde borgeren, unde
der monneke betdelye is neyn ende geweset.
Dat synt de lüde, de nu dat evangelion anstinkt,
unde synt neyne grote haters unde vorvolgers
des evangelii up erden wen sulke dulle hilligen.
Id synt jo neyne Christene, de vorbeden, wat
Christus fry let, vele ringer synt de Christene,
de vorbeden, wat Christus gebaden unde be-
valen hefft. Wör is denne öre vorröm?

Dewile wy hyr geredet hebben van den crea-
turen, alse Paulus darvan secht, dat se to neten
synt, alse se Got geschapen hefft, mit dank-
segginge, so schollen unse wörde nicht ock ge-
redet hebben edder vorstanden werden wedder
de mirakele, de Got dorch hilge predigere gedän
hefft, dat de unlovige de predige scholden an-
nemen. Andere mirakele, der me vele gelagen
hefft, synt nichts wert; me wet wol, wo Christus
unde de apostele mirakele gedän hebben, Got
richtet neyne gökelye an, darvan sick de lüde
mochten römen unde vor grote hilgen geholden
werden.

Nu meyne wy, id sy jo klär, dat Paulus redet
[1. Tim 4, 4] vamme rechten bruke der crea-
turen, dar se Got uns to geschapen unde ge-
geven hefft, darvohr wy em danken scholen, id
sy eyne fraue edder spise edder wat anders,
des wy mit Gade bruken unde nicht mis-
bruken.

Nu volget wider in den worden Pauli
[1. Tim 4, 5]: Wente de creature wert gehilget

dorch dat wört Gades unde dorch dat gebet. Dat
synt wörde, darmede de duvelsleren öre mennige
wyent gerne wolde smucken, dat se mochten
öre lögene beschermen in hypocrisi, dat is, under
deme schyne des wordes Gades, overs id is jo
to klar wedder se, alse gesecht is. Doch wille
wy ock darvan reden.

Se spreken: Wy lesen Gades wört over den
creaturen unde beden, darumme werden se hil-
lich, als'e Paulus secht: De creature wert ge-
hilliget dorch Gades wört unde dorch dat gebet.

Hyr frage wy, wörto? Wörto wert se ge-
hilliget edder i's hillich? Edder weme wert se
edder is hillich? Is de text nicht klär: Alle
creature is gut unde van Gade geschapen to
öreme bruke, nicht to misbruke edder töverye
edder to anderem dinge, dat Got nicht bevalen
hefft. Dar hörestu, worto de creature gut, reyn
unde hillich is, dat me se schal bruken na Gades
willen.

Weme övers is se hillich, reyn unde gut?
Den lövigen unde den, de de wärheit erkennen,
wente den unlövigen unde unreynen is nichts
reyn, öre synn unde conscientie is nicht reyn,
se hebben darinne eyn schendicn brandmal, wo
engelisch dat se ock schynen vor der werlt.

So secht Paulus van der hillicheit, dat de
creature hillich wert unde hillich is nicht in
sick, wente se kan nicht beter werden, wen se
van Gade geschapen is, wen du ock de ganze
biblie over se lesest unde hundertdusent Pater
noster over se bededest; wen de köl tobrant is,
so blifft he wol tobrant, wen du nettele lange
santelt hest, so brent se doch noch, id were
denne, dat du dorch Got eyn mirakel kondest
dohn alse Eliseus dede, 4. Reg. 4 [2. Kön 4, 38 ff.].
Gades creaturen werden ane Gades bevehl neyne
andere nature gewynnen baven de, de en Got
ingeschapen hefft.

Wo wert se denne hillich? Antwort: to bru-
kende mit danksegginge den lövigen, de erken-
nen de wärheit. Sus is de creature, wat se
is in sick. Se wert overs gehilget tome hilgen
gebruke, etliken ock wert se unhillich unde un-
reyn, de nicht vorstän unde löven konnen, wörto
Got de creature geschapen hefft, unde maken

392
 
Annotationen
© Heidelberger Akademie der Wissenschaften