DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.30258#0356
352
DIE LETZTEN STRASSBURGER JAHRE 1546-1549
sacramentorum, de meritis sanctorum deque plerisque locis alijs Christianae religionis,
ut non dubitem, qui ista in uero Dei timore velint synceriterc amplecti et sequi, eos
facile posse in Domino consentire de rebus Omnibus, quae pertinent et ad salutarem
Ecclesiarum administrationem restituendam et dobeundam et ad vitam singulorum pie
instituendam etd degendam. Oro itaque et orabo Deum et patrem nostrum caelestem 5
per Dominum nostrum | 1 b | Jesum Christum toto pectore, ut quod ipse caepit tarn
salutare et necessarium opus consiliandarum et reformandarum Ecclesiarum suarum,
ipse quoque expedire et perficere uelit2. Et ad hoc ipsum suo adesse spiritu et virtute
caelesti summis nostris capitibus et vestris atque aliorum principum celsitudinibus, quo
ei ad rem istam non minus salutarem quam necessanam feliciter mimstrent. Et mihi 10
qualicumque seruulo süo, si dederit Dominus unquam aliquid huc conferre, declarabo
me re ipsa sanctae Ecclesiarum concordiae et restitutionis, si quemquam alium esse
cupidissimum.
Quod autem illustrissfimi] CfelsitudinesJ Vfestrae]6 requisierunt, ut de singulis
propositi libri capitibus sententiam meam, uel pro mea tantum persona dicerem et 15
rationes indicarem, quibus equidem putarem institutum hoc ad effectum optatum de-
duci commode posse, obstant, illustrisfsimi] principes, Domini benignissimi, mihif
piaeg et necessariae causae, quo minus rem tantae molis in | 2 a | me suscipere audeam,
idh quoque coram Deo cordium inspectore3 testor me scire, si ullum | 144 b | de his
tantis rebus hic praeiudicium facerem, uel pro mea tantum persona, quod me ad 20
adiuuandam piam Ecclesiarum consensionem plane inutilem redderem, et ibi maxime,
ubi alioqui spero me aliquid tantum1 Dei auxilio ad hanc rem effecturum4 *.
Hoc tarnen fateri debeo ad hoc, vt Ecclesiae secundum propositam in illo libro doctri-
nam, vere et in Domino concilientur, haec esse necessaria: primum ut doctrina ista
vtrinque syncere1 et solide recipiatur, pureque et fideliter doceatur. Deinde ut omnia 25
Ecclesiae ministeria et ministrorum vita illam exprimant, ktestentur, ornentk. Praeterea
ut sacramentorum et caeremoniarum tanquam visibilium Euangeliorum administratio
intelligenter et religiöse exhibeatur, quo Christus, vnus seruator noster, ut eum hic über
quoque praedicat1 et per illa cordibus hominum infigatur pietasque omnis aedifi-
| 2.b | cetur. Postremo quoniam Ecclesiae1" tarn graui et diuturno dissidio misere ni- 30
mium sunt distractae animis, doctrina, ministerijs et ritibus et obstant etiam tarn multa,
ipsis quoque summis capitibus nostris, tum etiam alijs quorumcumque ordinum homi-
nibus, ne possint, quaecumque uariant, subito omnino complanari, rursus" coaptari et
c) sinceriter B. - d)-d) fehlt B.
e) add.: praeterea B. - f) add. B; fehlt A.
g) pi^ B. - h) Id B.
i) tarnen B, C. - j) syncere B.
k) -k) add. K. Hubert A; übern. B, C.
l) predicatB. - m) Ecclesip B. - n) atque B.
2. Vgl. Phil 1,6.
3. Vgl. iReg 16,7.
4. In diesem ersten Brief an die beiden Kurfürsten fürchtet B. sogar, sich zum Interimstext zu
äußern, damit er im Hinblick auf seine Kirche ein Urteil nicht vorwegnehme und er so für die
weitere Arbeit an der Wiedervereinigung der Kirchen ungeeignet erscheinen werde.
DIE LETZTEN STRASSBURGER JAHRE 1546-1549
sacramentorum, de meritis sanctorum deque plerisque locis alijs Christianae religionis,
ut non dubitem, qui ista in uero Dei timore velint synceriterc amplecti et sequi, eos
facile posse in Domino consentire de rebus Omnibus, quae pertinent et ad salutarem
Ecclesiarum administrationem restituendam et dobeundam et ad vitam singulorum pie
instituendam etd degendam. Oro itaque et orabo Deum et patrem nostrum caelestem 5
per Dominum nostrum | 1 b | Jesum Christum toto pectore, ut quod ipse caepit tarn
salutare et necessarium opus consiliandarum et reformandarum Ecclesiarum suarum,
ipse quoque expedire et perficere uelit2. Et ad hoc ipsum suo adesse spiritu et virtute
caelesti summis nostris capitibus et vestris atque aliorum principum celsitudinibus, quo
ei ad rem istam non minus salutarem quam necessanam feliciter mimstrent. Et mihi 10
qualicumque seruulo süo, si dederit Dominus unquam aliquid huc conferre, declarabo
me re ipsa sanctae Ecclesiarum concordiae et restitutionis, si quemquam alium esse
cupidissimum.
Quod autem illustrissfimi] CfelsitudinesJ Vfestrae]6 requisierunt, ut de singulis
propositi libri capitibus sententiam meam, uel pro mea tantum persona dicerem et 15
rationes indicarem, quibus equidem putarem institutum hoc ad effectum optatum de-
duci commode posse, obstant, illustrisfsimi] principes, Domini benignissimi, mihif
piaeg et necessariae causae, quo minus rem tantae molis in | 2 a | me suscipere audeam,
idh quoque coram Deo cordium inspectore3 testor me scire, si ullum | 144 b | de his
tantis rebus hic praeiudicium facerem, uel pro mea tantum persona, quod me ad 20
adiuuandam piam Ecclesiarum consensionem plane inutilem redderem, et ibi maxime,
ubi alioqui spero me aliquid tantum1 Dei auxilio ad hanc rem effecturum4 *.
Hoc tarnen fateri debeo ad hoc, vt Ecclesiae secundum propositam in illo libro doctri-
nam, vere et in Domino concilientur, haec esse necessaria: primum ut doctrina ista
vtrinque syncere1 et solide recipiatur, pureque et fideliter doceatur. Deinde ut omnia 25
Ecclesiae ministeria et ministrorum vita illam exprimant, ktestentur, ornentk. Praeterea
ut sacramentorum et caeremoniarum tanquam visibilium Euangeliorum administratio
intelligenter et religiöse exhibeatur, quo Christus, vnus seruator noster, ut eum hic über
quoque praedicat1 et per illa cordibus hominum infigatur pietasque omnis aedifi-
| 2.b | cetur. Postremo quoniam Ecclesiae1" tarn graui et diuturno dissidio misere ni- 30
mium sunt distractae animis, doctrina, ministerijs et ritibus et obstant etiam tarn multa,
ipsis quoque summis capitibus nostris, tum etiam alijs quorumcumque ordinum homi-
nibus, ne possint, quaecumque uariant, subito omnino complanari, rursus" coaptari et
c) sinceriter B. - d)-d) fehlt B.
e) add.: praeterea B. - f) add. B; fehlt A.
g) pi^ B. - h) Id B.
i) tarnen B, C. - j) syncere B.
k) -k) add. K. Hubert A; übern. B, C.
l) predicatB. - m) Ecclesip B. - n) atque B.
2. Vgl. Phil 1,6.
3. Vgl. iReg 16,7.
4. In diesem ersten Brief an die beiden Kurfürsten fürchtet B. sogar, sich zum Interimstext zu
äußern, damit er im Hinblick auf seine Kirche ein Urteil nicht vorwegnehme und er so für die
weitere Arbeit an der Wiedervereinigung der Kirchen ungeeignet erscheinen werde.